‘Y Brenin Llur’, Cwrtmawr ms. 212 (1700-50), testun cyflawn / entire text.
[td. 1]
___________________ teg lan gynlleidfa
_________________________ hawddgar dyrfa
ych cenad mewn distawrwudd da
______
______edd a ddymuna
___________ni 'r Iefengtud
____ a bon i yn 'n Iechud
_______________ lawenudd mwun
ni ddaethom yma o bwrpas
__ chwryddieth ger ych bron
I gampio hon o gwmpas
os dealldwch gwmni dichlin
mi draethaf i chwi 'r testun
y prolog llawn yn hun o le
fel mae y chware 'n calun
mae 'r stori yn wir i 'w gweled
yn nghronicle y brutanied
am frenin llur wr pur i air
gen hwn 'r oedd tair o ferched
[Cord]ila oedd henw 'r hyna
a ffe[bian]
_____ddol siriol serch
_______d_______________ ferch Ifienga
_________________er y_______________
[td. 2]
_____________________________dau n__________
_____________________________lw_____y________
_______
__________________ched yn y man
fe ddaw yma gybudd chwanog
____ henw iw heilin gribddeiliog
hwn sudd groes ar les y gwan
mae 'r brenin Llur yn galw
y naill ar ol y llall yn lli
I gwestwn sudd yn gofun
a 'i care 'n bura hud i fedd
y ddwu ferch hyna 'n gowrain
y caren nhw i tad yn hynu o le
yn fwu na 'i heneidie i hinen
y drydudd ferch heb dyngu
mor bur a un ferch buth i 'w thad
________________r wad am hy[n]u
[td. 3]
eisie i bod a 'i gair fel rodia
ag yno rhane 'r dyrnas glaer
rhwng y ddwu chwaer hyna
su 'n cael y ferch cordila
a 'r diwc morganog enfog aer
su 'n mund a 'r ail chwaer rodia
y drydudd ferch mewn dychrun
su 'n tori i gwallt hir felun
mewn dillad mab yn mund o 'i bro
tros for i dreio i ffortun
yn nganol [~ nghanol] hun o gyffro
daw gwur ar fur i 'w examio
yn enw 'r goron dan arfe 'r eiff
a phrysur y ceiff i phresio
Tair blynedd hir o ddyddie
i gario clog a chledde
dan enw capten gynen gaingc
dan frenin ffraingc a 'i arfe
fe ddoude rhai i 'r brenin
i bod hi 'n stowtia milwr ffraeth
ag osododd saeth ar linin
pen ddelo i 'w dynabod
o gowur g[ar]iad pura serch
______________________________
[td. 4]
______________________________
______________________________
fod i dwu chwaer hyna 'n twullo _______ i thad
Llur lwud trwu dristwch ynte
wrth rodio 'r bud a 'i frud drwu serch
mae 'n taro wrth i ferch ifienge
a hono sudd fwia i chroeso
i 'w anrhydeddu wedi 'r dig
daw ffebian ag aed yn inion
i guro 'r diwcied ffeilsion
ar ol cefnu i dwu chwaer groes
hi garia yn i hoes y goron
yn llanw ar hun o destun
mae 'r ffwl yn twullo 'r cerlun
I briodi hiran ddiddeunudd ffol
i beru i 'r bobol chwerthin
mae hiran hon
ddiddeunudd
yn difa euddo 'r cybudd
mae ynte 'n tori i galon gerth
heb feddu gwerth y nodwudd
fy nhestun yn garedig
ag er yn bod ni a beie 'n llond
na farnwch ond ychydig
diwedd prologue
[td. 5]
enter phwl
ffwl
gida 'ch cenad fawr a bychan
hen ag ifangc a phob oedran
mae hi yma cin frithed ar fy ngair
ar siope ar ffair wulifan
ag i ba beth y daethoch i yma
ai haid o dolwuth [~ dylwyth] teg a drodd
ynte sipsiwns 'n rhodd a 'ch galwa
nis gwn i amcan prun su ore
ai doud yn deg ai bwgwth fy arfe
budd perigl am 'ch houdel myn gwaud Iar
os tyna i nglun oddiar fy ngledde [~ nghleddau]
yn cario gwn a chledde
pe cawn i wubod am awr ne ddwu
yn filen pwu a ym ladde
mae ngolwg [~ fy ngolwg] i 'n o egwan
gore i mi dynu fy spectol allan
ni bu mo 'i bath o dwun i dwun
chwi welwch i bod hi 'n globen
heb wudur a chylche o wden
a naud i fy nain i weld mund i 'w harch
drwuddi mi a 'ch gwela 'n ole
yn wriw ag 'n feniw bawb yn 'r unlle
______________________ bob cwr i 'r bud
______________________ i gid fel fine
[td. 6]
_____________________ fy spectol
________________ dra rhagorol
mi wela 'r chwain wrth ole 'r ser
yn cerdded coese 'r bobol
mi wela fod 'r haul y leni
tros wlad 'r aipht yn codi
yn eitha 'r dwuren dros y mor
a dacw ferch yn cedor gosi
yn inion tros fynudd twr caergybi
yn ymul Llunden deri
mi wela ar frun anferth o faint
lu mawr o wraint yn pori
mi wela hen wrach ddigllon
Ers haner awr 'n gwneuthur dwr
yn ngysgod [~ nghysgod] hen dŵr babilon
fy spectol sudd at fy mwrpas [~ mhwrpas]
ni does mo 'i bath mewn tyrnas
mi ga drwu hon os rhoi fy mrud
weled y bud o 'i gwmpas
a rhinwedd mawr su arnun
myfi awn i 'r fan lle don
y bydd llawer o son amdanun
a dyna 'r gwn su geni
[td. 7]
a 'i henw hi ydi pretti thing
a welwch i 'r spring su ynthi
yr ail dodrefnun tewgru
sudd geni iw ngledde [~ fy nghleddau] glowddu
hwn a wnaud i daid fy nain
I guro 'r chwain o 'r gwelu
y trydudd iw 'r spectol gryno
mi glowa dwndwr islaw 'r brun
nid alla i ond hun mo 'r tario
Exit
Enter morgan diwc morganog
y fi ydiw morgan diwc morgania
aer y dehedir gwir a ddouda
llawn brud tyner llin Brutanied
o droia daeth fy henhanafied
nid oes o fewn y dyrnas yma
mae 'r geirie 'n ddidwull y gwir a ddouda
un ferch o stat nag o gynhysgeth
gyfaddas imi o 'r un gwaudolieth
nag nid etib neb i 'm colin [~ canlyn]
ond un o ferched llur y brenin
ni chyfathrachi ag aliwns diffeth
Rhag llygru 'n Iaith a 'n gwir waedolieth
gwela i wr o ymddygiad uchel
draw yn dyfod ar i drafel
mai 'r diwc o llychlun iw 'r pendeddig [~ pendefig]
fe ydiw 'r gwr rwi 'n hysbus ddigon
mae yn cyfeirio yma 'n inion
[td. 8]
hiwin
[Hen]ff[y]ch well i chwi diwc morga[nia]
oes dim newudd tyner yn ynus brutan[ia]
mae dda geni ddwad Iawn fwriad a fae
mewn dewr awchus amod i wrando 'ch resyme
morgan
can croeso a fo
ichwi 'r diwc hiwin
beth iw 'r newudd gore o llychlun
ydiw bob peth wrth fodd 'ch calon
trwu 'ch tyrnas Iawn addas yn inion
hiwin
mae pawb yn Iach am ddim ar glowes
yn buw i gid heb lid na males
ond yma a dois yn wir i ymofun
am un o ferched llur y brenin
morgan
y brenin sudd heb setlo 'r goron
y gwir a ddouda na gwneud addwidion
mae gantho ferched glan o brud
ag ynte ag olud ddigon
hiwin
ni awn 'n deuwedd tuagatto
i gael ymgomio peth ag efo
fe alle down cun yn bedd
drwu rinwedd yma i rainio
Exit ddau
plwc y Twrw
ydech i bawb yma fel roeddech i gyne
mi dewes [~ adewais] i fy spectol gartre
spiio rwi dan neuthur [~ wneuthur] wep
glowch i 'r glan ferchede mwuna
a daenoch [~ adwaenoch] fi pen weloch fi nesa
Rwi 'n tybio 'ch bod fy rhien ber
yn Edruch llawer arna
henwe rhai o 'm henafieth
pob merch a red yn nerth i thraud
gael dwad i 'r fath waed olieth
fy nhad i oedd sieffre gefnbant
oedd 'n tario twntu [~ tu hwnt i] 'r Crygnant
ni bu mo 'i fath mewn gwlad na thre
Erioed am chware 'r sturmant
fy mam i oedd gweno Traws fynudd
oedd gansiwn afrosgo a chrwb ar i hysgwudd
hi ddoude gelwudd heb na thor na thrai
mae Etto rai o 'i chwiorudd
fy naid [~ nhaid] i oedd howel sion guto
o gene go dorllaes ymul llandrillo
doedd mo 'i fath am fyta oddyma i fon
os clowsoch i son amdano
fy nain oedd Iewan bengaled
yr wrthuna rioed ar weled
yn braffach i choese na phen i chlun
ag yn fur o un o 'i llygied [~ llygaid]
fy hendaid oedd hirlwn din dene
o gene hull gethin hirion i scythre
fy hen nain oedd morfudd mawr i bar
nis gwn i nad wi 'n gar i chwithe
mae imi bart o garenudd o ddoud y gwirionedd
_e medrw___________ cofio o 'i dechre i 'w diwedd
___________________ wrth _____
fy mod i ___________________ o fowredd
fu agos bod arna i ange garw
ddoudud i chwi pa fodd i 'm galw
fe roed arna i henw braf wrth lwc
y meister plwc y Twrw
ffarwel mi af i lus y Brenin
os daw amdanai neb i ymofun
nhw gan afel ynthai 'n un twr
yn cogor yn ngwr y gegin
Exitt
enter Brenin ag oswin
oswin bur fy men conghorwr [~ mhen cynghorwr]
gwn dy fod yn ddoeth dduscawdwr
dy gyngor da ar hun o bwrpas
pa fodd y mae imi setlo 'm tyrnas
mi eis y fi mewn cwrs o oedran
nid alla i bellach fawr ymlwubran
fy nair [~ nhair] merch sudd mewn oedran caru
pa fodd y mae imi cynhyscaeddu
oswin
fy arglwudd frenin pur pe gwuddwn
y cyngor gore i chwi a roddwn
er mwun cadarnhau y goron
a lles i chwi a 'ch plant a 'ch wurion
galw newch [~ wnewch] i nghud 'ch merched
a 'i hel yn gul i 'w holi 'n galed
ar ddoetha gaffoch i madroddion [~ ymadroddion]
setlo ar hon a wnewch i 'r goron
[td. 11]
a 'r ddwu erill wedi hynu
a wnewch er lles i cynesgauddu [~ cynysgaeddu]
a 'i diweddio i wur o urddas
drwu gadernid yn y dyrnas
Brenin
beth os matsia hon ag estron
a dwun aliwns i 'r frenhinieth
a llygru 'n Iaith a 'n holl hiliogeth
[os]win
mae 'n rhaid i chwi rhwmo [~ rhwymo] 'n fanwl
na ffriodo buth o 'ch meddwl
ne cun setlo 'r goron arni
fynu gweled dudd diweddi
[br]enin
Rwi fi 'n leicio dy resyme
am hun mi rodia beth tua 'r grisie
a gur cordila fy merch hyna
ata i yma i ymgomio 'n gynta
[os]win
fy arglwudd frenin gida 'ch cenad
mi af i 'w chyrchu wrth ych archiad
Exit osw[in]
[bren]in
mae geni wllus i 'm resymu
a phob un o 'r tair o 'r neilldu
a 'r fwia honun [~ ohonynt] a fo 'n ngaru [~ fy ngharu]
myna i ore i chynyscauddu
[cordila]
fy anwul dad mi glowes alw
rwi 'n dwad attoch gynta gallw
[fe]l a bo imi yma yn amlwg
__________ud 'r hun fo dda 'n 'ch golwg
[td. 12]
[brenin]
_______
______
______________________________
_______
_________________________
_______ a _________________ hynu
[p]or gen bured yr wit i mi Caru
[cordila]
fy anwul dad mi dynga 'n sydun
man [~ myn] y goron sudd ar 'ch corun
Rwi yn 'ch caru yn mwu ffyddlon
na 'm henaed sy yn fy ngorph [~ nghorff] a 'm calon
[bre]nin
Cordila fy merch rwiti 'n gwbwl
hollawl glir wrth fodd fy meddwl
a 'r llw a roddest ni angofiaf
a 'th cariad imi ni amheuaf
[cord]ila
nid raid i chwi 'r llw a roddes
na byddaf i chwi fel a doudes
[br]enin
Sa [~ saf] di draw fy merch Cordila
tra bwi 'n galw dy chwaer rodia
I glowed beth iw i rheswm hithe
dowch fy merch 'n nes i 'r gole
[ente]r
[Ro]dia
fy anwul dad gida 'ch cenad
mi ddois i 'r gole wrth 'ch archiad
ag yma rydwi 'n bur fodlon
I wneud yr hyn a garo 'ch calon
[b]renin
os gwnei y peth a gar fy ngalon [~ nghalon]
mae 'n rhaid iti fod 'n ffyddlon
a hun drwu lw gofynaf iti
pa cin bured ferch a 'm cari
[R]odia
fy nad anwul man [~ myn] y goron
su ar 'ch pen mi a 'ch cara 'n ffyddlon
ag yn fwu purach tyngaf etto
na 'm henaed su yn fy ngorph [~ nghorff] i 'm safio
[brenin]
fy merch rodia mewn gwirionedd
_____________________h dwuwedd
_________________________Ianga
______________________________
[td. 14]
______________________________
______________________________
______________________________
__________________________rnach
Exit gid ond phabian
[td. 15]
phabian
rwi fine i chwi yn chwaer gyfreithlon
un dad un fam un waed un galon
heb ddigio nad [~ fy nhad] er yn faban
i 'm hoed er ioed dim hud 'r wan
ag yrwan digio 'n greulon
o eisie imi dyngu llyfon
am beth allase i galon goelio
heb na llw na rheg amdano
fy nwu chwaer sudd lawen weithian
weld fy nad fel alltud allan
er na wneuthim un achos uddun
dig na thwull er ioed i 'w herbun
pen gaeue nhw i clistie 'n dynion
rhag rhoi luseni [~ eluseni] i dylodion
mine a fyddwn drwu bur wllus
yn rhoi rhoddion i 'r angenus
Rwi 'n gobeithio fod bendithion
rheini yn gwreiddio yn fy ngalon [~ nghalon]
ag y don i 'm calun hefud
pen fo fwia f' ing a 'm caethfud
fine dora ngwallt [~ fy ngwallt] hir felun
ag a fyna siwt o frethun
mewn dillad mab mi a i drefailio
ni does le imi yma i dario
er fy mod i 'n ferch i frenin
rwi mewn cyflwr gwaeth na gwerin
draw dros foroedd fi drafailia
lle na chlowir mo 'r son amdana
pen elw [~ elwyf] i unwaith o 'm gwlad allan
ni ffyn imi fod yn ffebian
______________________________
______________________________
[td. 16]
plwc
__________________________yn__
yn chwen_________________ mi wela
ow ai rhaid iti ado 'r wlad
fo witsied dy dad mi dynga
phabian
gwrando 'r dun lled ynfud
a fedri di etto ddoudud
ple mae llongie gwuch i stor
mi fentra i 'r mor fy mowud
plwc
Roedd yna gyne i wared
yn cychwun i wlad y Tyrcied
gwilia di na ddoes i 'w rwud
nw a 'th wnan di 'n fwud i willied
phabian
os gnan [~ gwnânt] w hynu ffarwel i 'm mowud
dyna ddiwedd poen a adfud
Exit ffebian
plwc
rwi ti yn ddigon smala ymado a 'th wlad
o achos dy hen dad ynfud
Does lle mynech meinir ddichlin
di gest i fendith o cun dy gychwun
er dicied oedd ni bu arnat wall
am fod mor gall a 'i ofun
oni chlowes i fod rhai rhieni
yn cosbi i plant am dyngu
a 'r hen ffwl acw yn anog i blant
ag yn digio na wnaethant hynu
a glowchi 'r cwmni mwun lan
ni chai mo 'r amser i gellwer rwan
mae rhiw geubren o gybudd ffol
yn dwad ar f' ol yn fuan
Mi ___on a dounoch i 'r gwr godidog
[td. 17]
I henw fo iw heilin gribddeiliog
fo chwerdde pe clowe i alw ar led
y meistar llyged y geniog
ar hynu dyma 'r gwr i hunan
ho ho meister Heilin hoiwlan
au welwch i gimin sudd gentho fe
yn i gario o gode ag arian
enter Heilin
ha ha beth a ddoudid i ffwlcun
budd ngalon [~ fy nghalon] yn chwerthin dan y mron [~ fy mron]
plwc
son a mae nw fyrth [~ fy ewythr] heilin
am bawb sudd genthun dipin
y budd raid i gyru nhw ar frus
i 'w newid i lus y brenin
Heilin
och fine hynu heno
i ba beth y gyrir nhw yno
nid ydi luseni [~ eluseni] i 'w rhoi nw cluw
i 'r brenin duw a 'i cato
plwc
nid i rhoi nw floedd aflonudd
ond i newid nw am arian newudd
beth iw stoc pob cybudd
Exit plwc
Heilin
pacia grigwt [~ grigwd] i ffwrdd i 'th grogi
nid a mo 'm arian i yno leni
ag ni chan w geniog futh
ond a dalwi oer drith yn drethi
och o 'r bud helbylus ydoedd
talu ardreth mawr am diroedd
talu murdd o drethi mowrion
[td. 18]
am ole 'r dudd a dwr 'r afon
heb law talu trethi trymion
nw fynan gael degyme mowrion
gwair ag ud a phob nyfeilied [~ anifeiliaid]
meirch a moch gwlan a defed
Degwm Ieir a degwm gwudde
oni chan nw cowion nw fynan 'r wuie
ni cheiff dun truan yma 'n ddiran
ddim a fo i euddo i hunan
y meister tir ar ben y dwrnod
y fudd yn chwidir Iawn yn dyfod
I yru 'r da yn fawr i draffeth
oni budd o 'n siwr o 'i ardreth
geni weled y ffordd y rhodia
iw 'r degymwr suth i pengclog
'n cario fy ud i a 'i picwarch bigog
yno budd y gwas ar forwun
heblaw talu am fara ag enllun
yn gweiddi am gyflog mawr yn rhagor
ar ol gwasneuthu darn o dymor
Talu am hau a chau a chwnu [~ chwynnu]
talu am fedi 'r ud a 'i ddyrnu
talu am nithio talu am falu
talu am bobi a chorddi a chrasu
talu am fyta mwud fy hunan
taled dawl am i daflu fo allan
[td. 19]
ag ar ol talu i bawb ohonun
bychan Iawn fudd rhan 'r henddun
pen fwi 'n meddwl am fy holl drafferthion
mi ga glowed haid o dylodion
yn fy nrws i yn gweiddi 'n oeredd
bychan geni tori i danedd
gwell geni glowed buwch 'n brefu
na chlowed 'r un o rhain yn nadu
rwi 'n doud y gwir yn ddigon ffri
oni bai 'r gost su 'n magu corgwn
chwaneg ar f' einioes ohonun a fynwn
i gowrsio 'r tylodion i ffwrdd o 'r bro [~ ]
a mine yn i postio ar pastwn
considred pawb su 'n trin y bud
y modi [~ fy mod i] 'n doud y gwir i gid
o gyfadde 'r cwbwl ni cheisia i orchest
biw olieth sal iw deilio 'n onest
pe dawn i gonest ar bob gweithred
gwn y gallwn fod yn fy ngolled [~ ngholled]
raid imi gribddeilio yn mob [~ mhob] bargenion
os mynai gadw ngode [~ fy nghodau] 'n llownion
mi roses [~ arhosais] yma 'n hwu na 'm bwriad
ni does geni gartre neb yn gwarchad
hwrach fod holl nifeilied [~ anifeiliaid] y pentre
yn pori fy ud i a 'm gwair i gore
gobeithio fod fy anifeilied ine
yn llyfu oll i llafur nwuthe
Exit
enter Brenin a 'i 2 ferch a 'r 2 ddiwc
[td. 20]
Brenin
Dowch pan Erchwi 'n nes fy merched
Efo 'ch gwur drwu bur ystyried
fel a galloch wrando 'n addas
y modd y rydwi 'n setlo yn tyrnas
fy mab Hiwin diwc o Lychlun
fel hun a mae fy llythur cymun
i chwi mi roddes fy merch hyna
yn dwusoges gwledudd mersia
ch braint chwi yn hun o amser
a fudd arglwuddieth diwc Caerbier
yno cewch i fuw 'ch deuwedd
tra boch i 'n inig heb etifedd
a 'r mab hyna i chwi a enir
o gnawd olieth cordila gowur
os daw mewn oed a phwull mesurlon
hwn a fudd 'n aer i 'r goron
i chwithe Morgan diwc morganwg
y roes fy ail ferch rodia 'n amlwg
ag yn nhwusogeth [~ fy nhywysogaeth] gwlad y dehe
y budd 'ch breintie chwi a hithe
chwi gewch gud rioli [~ reoli] 'r dyrnas
gwiliwch ddilin llid na males
gida 'ch gilidd yn un galon
a gwnewch gylanedd [~ gelanedd] o 'ch gelynion
na fyddwch chwanog i ryfela
nid iw ond blinder mawr a thraha
os cewch yn ddidawl hawl a heddwch
buth hud angie [~ ] 'n rhodd cymerwch
yn ngaerlludd [~ Nghaerlludd] sef Troia newudd
cymera ine miwolieth beunudd
ag a fyddaf llawen ddigon
yn fy enw yno i gario 'r goron
Hiwin
fy nad yngyfreth [~ nhad-yng-nghyfraith] rwi 'n gobeithio
fod y dyrnas gwedi i setlo
a phob peth mewn modd cariadus
gwnawn ine bawb yn ol 'ch wllus
Morgan
gobeithio fod pob peth o 'r gore
yn ol ych addusg byddwn ine
yn un galon gida 'n gilidd
drwu gowur nod yn glod i 'n gwledudd
Cordila
fy anwul dad bod hir oes i chwi
yn 'ch henaint i rioli [~ reoli]
nes y gweloch i 'ch gorwurion
yn i hoed i gario 'r goron
Rodia
Medda fine boed llawenudd
I chwi nad [~ fy nhad] yn hen wr dedwudd
budd cofio am frenin llur yn llwura
hen brud hoenus waed brutania
Brenin
awn yn gwlwm efo 'n gilidd
Draw yn awr i droia newudd
I alw i 'r unlle bawb gerbron
Exit oll
ffabian mewn dillad mab
Dyma fine tost i thyngied
yn mell [~ ymhell] o 'm bro 'n trafailio 'n galed
mewn dillad mab ers haner blwuddun
chwith imi wisco coat o frethun
yn lle sidan ag aur melun
closun main 'n ngulch [~ ynghylch] fy lwune
[td. 22]
yn lle melfed a rubane
crysie holand main a chamrig
oedd geni lawer nid y chydig
o garth llin a da cael hwnw
mi ges fy magu 'n gu ag anwul
a phob danteithion yn fy ymul
rwan ni feddai nag aur nag arian
rhaid imi fegio o hun allan
enter sarjant
pwu ydech i 'r gwr Ifangc cryno
pam yr edech i yma 'n loutro
o ble daethoch beth iw 'ch neges
moswch [~ moeswch] glowed cwrs o 'ch hanes
ffabian
mewn gwirionedd mae 'r gair yna
daeth yn wisc ymen osoweth
dan ymofun am washaneth [~ wasanaeth]
Sarjant
chwi gewch washaneth [~ wasanaeth] geni o 'r gore
dan frenin ffraingc i wisco arfe
foru 'r bore i fynd i ryfel
ag i ymladd am ych houdel
ffabian
ni wnewch mo hynu sir gobeithio
nes dyscu imi 'r ffordd i drainio
gwn na bu erioed yn unlle
yn fy llaw na phik na chledde
Sarjant
ai ofn su arnoch fynd i ryfel
pa golled su arol 'ch bath na 'ch houdel
nid ych daioni. mi wn o 'r gore
erioed a 'ch dygodd oddi cartre
ffabian
ni wnes i ddrwg i neb mewn unman
Sarjant
pen ddowch i o flaen y giamp i daro
ond beth iw 'ch henw dowch yn syden
gael imi 'ch rhoi yn lust y capten
ffabian
os wy i fab y gwir rwi i 'w ddoudud
ni does arna i henw ond alldud
Sarjant
Capten Mortimer dowch ar gyfer
dyma soldiwr gwuch o fenter
enter Mortimer
mae hwn 'n landdun ifangc lysti
ni does mo 'i fath yn fy ngwmpeini [~ nghwmpeini]
o ble doisti 'r glanddyn mwuna
alltud
Mortimer
beth a 'th gyrodd di ffordd yma
alltud
fy anlwc oedd 'r achos mwia
Mortimer
beth iw dy anlwc mos [~ moes] imi glowed
alltud
fy nal i 'n gaeth ymlith dieithred
Mortimer
witi 'n ddieuog ddiwrth waed gwirion
alltud
ydw etto 'n ddiddrwg ddigon
Mortimer
pam a doist i o 'th gymdogeth
alltud
i mofun [~ ymofyn] yn mell [~ ymhell] am well gwasaneth
[td. 24]
Mortimer
cei wasneuthu 'r meister pe_______
alltud
mi ga fy lladd foru os hapia
Mortimer
os cei dy ladd di gei gwmpeini
alltud
nid raid imi ddwun cur y reini
Mortimer
alltud
ond mwu futh a fudd fy mlindra
Mortimer
beth iw dy enw 'r llengcun tirion
alltud
alltud iw fy henw 'n inion
Mortimer
ydiw 'ch tad 'n buw 'n Mrutania
alltud
yno roedd pen weles i o ddiwaetha
Mortimer
ydi fo 'n wr o stat a lifin
alltud
roedd o gimin i barch a brenin
Mortimer
wel wel alltud cymer galon
cei foru ddial ar dy Elynion
alltud
yn wir yn wir rwi 'n credu 'n ffyddlon
fod pawb yma imi 'n Elynion
Sarjant
hwdiwch deliwch meister alltud
saeth a bwa a chledde hefud
Dowch i 'r gwersullt draw i dreio
am yn tro i ddyscu trainio
alltud
Ewch lle mynoch ni does gen ange
ddim mwu o gas i mi na chwithe
Mortimer
cymrwch ofal amdano 'r Sarjant
rwi fi 'n leicio 'r llangc 'n galant
Exit i gid
plwc y twrw
para bwint gwnion ferched
a fynwch i hi boni bengaled
mi a 'ch gwela 'n chwerthin meinir dal
Ran bod y gal i 'w gweled
mae hithe 'n wbodol bidin
uwch ben i marchnad Eirin
ag yn crechneitio yn i lle
ych gweled chwithe 'n chwerthin
a fynwch i fy mun reiol [~ reol]
pen foch yn mund i hwilio 'ch cloc
gosodwch hi 'n goc i 'ch deiol
can imi jig o ffarwel
fine a ddownsia 'n ddigon sionk
os tiwni imi sponk bogel
enter Heilin
pa beth iw trwst gwnhwunol [~ gynhwynol]
su o 'm deutu mor rhyfeddol
mi wn fod 'ch swn 'n ddigon cru
er haner dychrynu 'r bobol
y cerddor cais di 'r carne
gida dy groesion bricie
fel 'r attebwi mi a 'i gwna 'n dipie
__yd hi rwan fud i fod 'n llawen
oni bai rag ofn drwg fi a drawn
mewn golwg mi 'ch gnawn 'n gelen
plwc
os trewi fi ar fy midin
mi ro [~ roddaf] ngledde [~ fy nghleddau] drwu dy bwdin
roes rhiw beth i fus 'n dy din di do
Heilin
anhwilio rwi wedi clir amhwilio
och mae newudd drwg i 'm blino
gwau fi glowed 'r awr hon
I rydwi mron llysmeirio
plwc
mi ddoudes i 'r smeitin
fod rhiw bru 'n men fyrth [~ fy ewythr] Heilin
rwiti 'n wan jawn nis gwni beth
a doresd i bleth dy ddwu glun
Heilin
gwaeth na thori corn y ngwddw [~ fy ngwddw]
mai 'n dwad 'n rhyfel blin o 'i cho
a 'm code i Eisio i cadw
plwc
ho ho mi glowa rwan
ofn sudd arnat i ddwun dy arian
reitiach iti ofni wumed cath
rhag i riwun roi ti frath dy hunan
Heilin
gwell geni gael brath fy hunan
ar f' enioes [~ einioes] na dwun f' arian
sudd yn fy ngadw [~ nghadw] i 'n fy hwul
y ngalon [~ fy nghalon] anwul oedden
plwc
rwiti yn barod iawn i farw
pen fochdi ar feder mund i 'r ne
[td. 27]
pwu geiff y code i 'w cadw
Heilin
gore ne imi iw fy arian
pur i 'm cadw iw pob codan
os cai lonudd yn hun o le
plwc
ha: ha: ha pwu na chwerdde
deidi [~ nid ei di] buth i 'r ne ni dwaunost [~ adwaenost] mo 'r llwubre
Heilin
mi fentrwn ddal am ddime ne ddwu
na deidi [~ nad ei di] yno mwu na mine
plwc
ai ni deidi [~ nid ei di] i 'r ne os cei di drigfa
Heilin
y peth a wpwi [~ wypwyf] na cha nis ceisia
plwc
di eist yn satan drwg i fol
yn mell [~ ymhell] y bo 'th siol ysmala
Heilin
amal regfa drom gen lawer
a geiff gwr fo 'n perchen power
nid gronun anhaws gen i ffynu
er i 'r hogie ffol fy rhegu
pe cawn i hen wrach fantach erwun
a chynth arian da dybygwn
rydwi wedi mynd yn henedd
ag yn gwla o eisie ymgeledd
a ddysci di imi plwc y twrw
gael i 'w charu hen wrach arw
[td. 28]
[plwc]
______________________________
a 'i henw odd_ddan _______ iw hiran ddiddeunudd
o glednen legach o birion hilogeth
dygun dig awudd a digon o goweth
Heilin
dyna hi 'n birion pe dau hi o barod
cun colli 'r fath henwrach lle gallwn i chanfod
os bydda i 'n i leicio i 'm boddio bun lwcus
I drin fy nodranach [~ nodrefnach] a mine 'n oedranus
plwc
di fydi yni leicio a 'th dithe cin llacied
mi a 'i galwa i 'r gole i gael iti gweled
mae thad hi 'n aer bodheble
Heilin
plwc
fo dal i mam hi fil o byne
Heilin
plwc
fo dal i nain hi wedd a phenffust
Heilin
plwc
fo dal i thaid i grogi wrth gebust
ag os tybyga hith [~ hithau] i 'w phobol
hi dal i 'w chynio yn i chanol
Heilin
does i 'w nol a brysia 'n fuan
gad gael golwg mwun ar hiran
gida 'r gair mi a 'i gwela 'n cerdded
ai llangces ifangc wit rwi 'n gofun iti
[td. 29]
Hiran
Rwi yn ddigon hen er fy naioni
Heilin
oni ddoudest ti i bod hi 'n henedd
mae hon 'n Ifangc mi wn wrth i danedd
plwc
ti graffest yn fuan tu mewn i 'w min
di ei i spio i 'w thin hi o 'r diwedd
mae hi 'n abal hen o 'i hoedran
ond i bod hi 'n fyches
fechan
Heilin
gore bechan iw bechan buwch
ni base hi gwaeth er bod ddyrfedd [~ ddyrnfedd] 'n uwch
plwc
ti Estyni hynu arni yn y gwelu
Heilin
nid wufi abal gen bysychu [~ besychu]
Hiran
oni ystynwch hwu na hynu o sias
rhaid i chwi gadw gwas i 'ch helpu
Heilin
ond ydiw dyrnfedd 'n hir aruth [~ aruthr]
Hiran
beth am bymtheg modfedd f' ewurth [~ ewythr]
Heilin
cwus rhu ddyfn i hadud henddun
Hiran
wrth fel y bytho 'r tir yn gofun
Heilin
witi yn doud y doidi i 'm calun
Hiran
ni chlowes i etto neb yn gofun
Heilin
wel rydwi 'n gofun iti gweno
hiran
chwi gewch ofun unwaith etto
Heilin
Rwi gwedi gofun dod imi atteb
[td. 30]
hiran
trowch yma un o 'ch dau wyneb
heilin
ai dau wyneb fudd gen henddun
hiran
ie os hapia dri gen gerlun
Heilin
mi a 'th wela 'n abal llom dy ysgwudd
oes genti etto ddim dillad newudd
hiran
mae rhain yn rhydda os daw i 'm rhan
I fuw mewn caban cybudd
Heilin
Rwiti yn ddigon doeth a symel
a fedri di wneuthur gwaith a gorchwul
hiran
mi fedra weithio os cai le
a chware yn 'ch ymul
Heilin
a fedri di farchnata yn gyndun
hiran
mi fedra farchnata 'r henwr cu
a phlanu plu 'n 'ch corun
Heilin
a fedri di ddyrnu a nithio
hiran
mi edrycha walle os galla i 'n glir
at ych coffre yn wir ddigyffro
Heilin
a fedri di godi yn fore f' ened
i odro geifir a defed
hiran
mi goda pen dwno [~ dywynno] 'r haul ar y gwudd
oni budd hi 'n ddudd peidied
Heilin
a fedri di hyswi ddi barch
nyddu gwlan a chowarch
hiran
mi fedra gribo 'ch coese 'r nos yn dda
[td. 31]
oni weithwch yn dra hafarch
plwc
ond ydech yn cyttyno 'n odieth
chwi gewch amser etto i drin 'ch swieth [~ hyswiaeth]
rowch i 'ch gilidd yma 'ch cred
Heilin
ryden i yn cyttuno yn abal
ni byddai gweled ffeiried [~ offeiriaid] on [~ ond] go anamal
ni waeth chydig siarad a merch a chod
na chadw gormod dadal
hiran
os mynwch i fi gyrwch i nol
offeiried ffol ne glochudd
plwc
rwi fi 'n abal ffeiried [~ offeiriaid] er y mod [~ fy mod] yn ffwl
i briodi hen garbwl o gybudd
prun ai leisans a fudd a 'i gofun
heilin
ffordd gynta ar rata i 'r henddun
plwc
rhaid bod leisans ne ostegion
Heilin
nid ai ymhel i hel meichiafon
plwc
Dyna ben rwi 'n ddigon bodlon
fo gust i 'ch pwrs y fi iw person
nid a hi heno yma 'n ffair
nes gofun tair gostegion
o ist o ist o ist rwi 'n rhybiddio pawb o 'r fyddin
i ddwad y foru i du fyrth [~ fy ewythr] Heilin
mae yn ddwrnod rhan yd ag enllun
arian cig caws ag ymenun
heilin
gwaed fo a 'th witsied di y cene
doed neb yno mi dora __________________
di gollest dy _______________
ai fellu a gofyni ostegio[n] p________
plwc
'r ail osteg rwi i 'ch rhybiddio
ddwad atfr_th Heilin y foru i 'ch cinio
mae yn gwerthu i stoc a rhoi 'r tir i fynu
i fund gida i wraig i gaer i fyrddu
Heilin
melldith dy fam i ti cydafel [~ cadafael]
rwiti yn waeth dy gwrs na chythrel
oni fedri di 'n well na hun briodi
cymer iti hi a does i 'th crogi
plwc
wale seilans bawb gwrandewch fy eneidie
y drydudd waith mae 'r goel os hapie
rwi 'n cyhoiddi gostegion priodas wudun
rhwng heilin gribddeiliog o lanbidirodun
a hiran ddiddeunudd o blwu mynudd y
tylodi
wures yn ngyfreth [~ wyres-yng-nghyfraith] i doreth y diogi
os gwur neb ohonoch achos na rhwustur
na ddylid mo 'i rwmo [~ rwymo] doudan mae 'n rowur
os gwuddoch osodiad dwedwch yn sydun
dyma 'r drydudd waith yni gofun
chwi ellwch roi 'ch dwulo ngud [~ ynghyd] pen fynoch
wrth hir ymgeisio ond da 'r ymgowsoch
ar feder tori rhyngoch
bu agos imi a gadel fy llyfur 'n ango
lle mae geirie 'r strodur lan i 'ch rwmo [~ rwymo]
hai dowch yn mlaen be sudd 'n 'ch brud
na rowch i ngud [~ ynghyd] 'ch dwulo
y Briodas rwan
[td. 33]
Rwi fi Heilin gribddeiliog
yn dy gymrud di hiran ddi hirog
i dirio 'r nos ag i dori nwu
wale heilin anhaeledd
dyna arnoch i gnot o 'r diwedd
dywedwch ithe hiran ar f' ol i 'r wers
i gael cwlwm hers ych deuwedd
Rwi fi hiran yn dy gymrud ti ddihirun
I ddyfrodi dy dda gerlun tra meddi di gwrlid
I dalu i fy montin wel dyna fy mantes
ag i dori 'r gogles
ar y din gaglud
ar hun o brading cun gorphen priodas
offrymwch yn gynta a chwithe 'n cael cowntes
chwi wuddoch fod geni galon gru
i briodi 'r fath ddau bru anghynes
Heilin
ow gorffun tafod drwg gorphen dy fatter
goflin i 'r tengcwl fynu gyflog fel tingcer
plwc
mi wna i fy ngorchwul slap
ag a 'ch rhof chwi whap yn ngonglog
fel na bo iti Escis wyneb ci
rhag talu imi fy ngyflog [~ nghyflog]
wale hai fyrth [~ fy ewythr] heilin
i lawr dula chwi ar 'ch deilin
a chwithe hiran wuneb 'r hufr
i gael gweddi 'r llufr cyffredin
dau ar i glinie
gweddio
gweddia fi beunudd na bo i 'r hen gybudd
ai hiran ddiddeunudd ond gwradwudd i 'ch ___ gwrido
[td. 34]
topun yn dopun bob dudd yn y flwuddun
yn llwm 'n noeth llumun y ddau grebun yn ymgru_____
drwu boen bochi ben ben ar ledel a 'r mopren
yn dilio tra dalien 'ch talcen a dolcio
a ffust ag a ffastwn nes y cysco pob ascwrn
yn boeth y bo 'r ffasiwn buth heb orphwuso
trwu afraid 'n anoeth ar elo 'ch holl goweth
cun trenudd ne dranoeth na feddoch ddodrefnun
ag fellu run moddion 'r elo da 'r holl gybyddion
na roddo i 'r tylodion roddion o 'r eiddun
dyna weddi o 'r ore ffynu wnelo 'r geirie
amen doudwch ithe Efengil o 'm gene
Heilin
os darfu ti dy weddi pendrist
cais gychwun hiran hwyrdrist
I yru 'r wedd i erw 'r wal
mi ddoine [~ ddof innau] i ddal y penffust
plwc
mi na [~ wnaf] iti dalu imi ngyflog [~ fy nghyflog] athust
cun dal na gwedd na phenffust
ag oni te man [~ myn] gwaed y gog
mi a 'th rho di ngrog [~ yng nghrog] wrth gebust
Heilin
gad lonudd paid a 'm crogi
ti gei geni gadach i giddio dy noethni
a hen glosun clytiog am i ham
plwc
ai hen glosun wedi glytio
am briodi rwiti 'n byrddwudio [~ breuddwydio]
[td. 35]
Hiran
na ddigia 'r hen ddun tonog
os byddi bodlon y fi a 'th wna
yn abal da dy gyflog
plwc
gad iddo Heilin hoiwlan
mi goda ngyflog [~ fy nghyflog] a 'm llaw fy hunan
am log f' arian barfan fraith
mi af lawer gwaith ar hiran
Exit gid
enter Hiwin diwc o lychlun
oes neb yma ganfu ertolwg
fy mrawd morgan diwc morganwg
mae yn rhowur geni 'n ddi ffael
yma i gael i 'r golwg
fe ddawodd [~ addawodd] ddwad yma
i 'm cyfwrdd i chwedleua
o 'r diwedd dacw fo gerllaw
wr gwiwlan draw mi a 'i gwela
enter
morgan
para bwint Hiwin y mrawd [~ fy mrawd] hyna
pa fodd y mae fy chwaer cordila
pa fodd mae 'ch mab mund ragddo 'n awr
Hewin
rhagddo 'n birion wrth yn bwried
ond eisie ymgwfwrdd yma 'n blaid
I gael o 'i daid i weled
Morgan
pe caen i 'r henwr yma 'n llawen
i setlo 'r goron ar y bachcen
cen ine 'r dyrnas i 'w riwlio 'n ffel
ar f' enioes [~ einioes] fel y fynen
[td. 36]
brenin llur
fy meibion 'n ngyfreth [~ yng nghyfraith] glana ar dir
da ceni yn wir 'ch gweled
yn Iach lawen yma 'ch dau
pa fodd y mau fy merched
Hewin
fy nad yn ngyfreth [~ nhad-yng-nghyfraith] er 'ch cwmffwrdd
fo ddaw cordila yma 'ch cyfwrdd
a 'i mab bychan ar i breuchie
ch wur cynedda yma heb ame
morgan
fy nhad a 'm brenin trwu gowirserch
mae 'ch merch rodia 'n 'ch anerch
hithe newudd ddwun i 'w gwelu
ar i merch bach Twusoges Cymru
Brenin
mae 'n dda geni fod fy merched
yn cadw hepil i 'r brutanied
dan obeithio os can w i houdel
a cadwan hwuthe fraint ddiogel
enter Cordila
fy anwul dad a 'm brenin
rwi 'n syrthio ar fy naulin
I ofun tros fy mlentun [~ mhlentyn] bach
ych bendith a 'ch ymddiffin
Brenin
fy mendith 'n mob [~ mhob] rhith ar hwn
yn bena o 'r nasiwn inion
i 'r rest o 'm plant a 'm wurion
Morgan
fy nhad 'n ngyfreth [~ nhad-yng-nghyfraith] na ddigiwch wi [~ chwi]
ruch i 'n henedd iawn i fod
[td. 37]
fy mrawd Hewin a mine sudd
yn ifaingc 'n nudd 'n cryfder
gwnewch cynedda yn aer i 'r dyrnas hon
a chymrwch i 'ch bron Esmwuthder
A thra bo hwn yn dwad i 'w oed
ni bu 'r ioed beth howsach
i nine 'r goron yn dau i 'w thrin
heb ddim o 'r ffilsin ffalsiach
Hewin
os cawn i 'n dau reoli 'r wlad
cewch chwithe nhad yn ngyfreth [~ fy nhad-yng-nghyfraith]
rhwng 'ch dwu ferch yn un a wnan
tra boch i 'ch glan fiwolieth
Cordila
chwi ellwch gofio nad [~ fy nhad] yn daer
y llw roes fy chwaer a mine
ni gadwn hwn tra bo chwuth
nid rhaid i chwi buth mo 'r ame
Brenin
o ran fy mod i 'n hen ar faingc
a chwithe 'n ifaingc heini
os cedwch fi tra bwi 'n y bud
cewch chwithe gud reioli [~ reoli]
dan obeithio y cai fy rhan
Dowch cymerwch feddiant rhad
Exitt oll
enter alltud ne ffabian
wel dyna fine ffabian
yn gwisco enw a lifre capten
a chwedi bod mewn rhyfel creulon
tan frenin ffraingc a 'i goron
ers tair blynedd hir o ddyddie
heb gael erioed na braw na briwie
yn gorwedd gida meibion yno
ag nis gwur neb mai merch wi etto
ag y rwan darfu i 'r fyddin
ynill [~ ennill] aeres fawr i 'r brenin
merch i dwusog gwlad italia
a dwun i ffraingc fawr gaeth gludfa
mae 'r swuddogion oll y rwan
yn cael mynd bawb i 'w gartre i hunan
I roi tro ymlith i tolwuth [~ tylwyth]
a chael i bud yn ddigon Esmwuth
galar mawr i 'm calon ine
pan fyddyliwi am fynd adre
a hireth trwm am wlad
brutania
myned yno mi lyfasa
tra bw i yma yn ochneidio
mi ro fy arfe i lawr i orphwuso
ganu cerdd yn Iaith brytania
Canu rwan ar y Queens dream
Tost imi 'n ferch i frenin
fynd allan gida 'r fyddin a dilin arfe dur
[td. 39]
yn lle parlwre tawel
dda agwedd fwun ddiogel yn rhifo gwur i ryfel
am hoedel gafel gur
yn lle gwr bum i 'n siwr mewn amal daro ar dir a dwr
yn rhyfela 'n nerth y cledde am fy mowud Efo mwa
gorchfygu rhai marchogion yn galonog o 'm gelynion
a llawer brwudir greulon ddigwuddion blin i 'm gwawr
fel milwr balch mi nilles [~ enillais] farch i drefio 'r beik drwy fawr barch
cynal caingc o fyddin ffraingc a 'm barnu 'n fawr wuth ar y faingc
wrth weled fy ngwroleth mi gefes oruwchafieth
yn gapten ganwrieth a milwrieth mawr
Duw madde i nhad [~ fy nhad] anhydun ddigio am ddim mor ddygun
a 'i gilwg fel y gelun yn fy erbun i fel hyn
a gyru i anwul eneth ael adun o 'i lyfodreth
heb gymod mewn dig ymeth o soweth rydwi 'n sun
hireth mawr sudd arnai 'n awr
fel brathiad cledd i 'm gwedd a 'm gwawr
yn dwun galar dwus di gymar
fel oeredd Eira ar y ddaiar
o na bawn i beunudd yn ngaere fy ngharenudd
orchafieth fel fy chwiorudd dda ddeunydd yno ddwu
Llur lwud pa le rwit garw nhad [~ fy nhad] a 'm gyre i rwud
fel y rydw heb neb i 'm galw
ond fy hunan a wur fy henw
capten alltud meddan yn lle arglwuddes ffebian
yn musgc penaithied Brytan y rwan yma rwu
diwedd canu
[td. 40]
enter capten mortimer
Iechud ichwi lan ferch gryno
wuch gowreindeb bum i 'ch gwrando
ych tryth a 'ch cyffes sudd a 'ch trallod
yn fy meddwl su 'n rhyfeddod
ffabian
capten mortimer na chymrwch gyffro
ni wiw i chwi ar hun mo 'r hidio
gwendid fy men [~ mhen] a chur fy ngalon [~ nghalon]
a 'm roes i ddadwrdd oer fyrddwudion [~ freuddwydion]
mortimer
nage nage mae 'r co o 'r gore
mi glowes son am ffabian fine
ddigio o 'i thad ai throi o 'r gwledudd
Eisie bod yn un air a 'i chwiorudd
mae tair blynedd ar y mater
er pen ydech imi 'n bartner
yn cud gysgu a chud gyfeddach
erioed ni wubum mai merch oeddech
ffabian
a merch wi etto mewn gwir eirie
fy mhartner pur myfi a dynga
nad wur neb yn y dyrnas yma
o gyfadde 'r gwir rydwi 'n forwun
fel a does i 'r bud yn blentun
man [~ myn] fy ffudd os fi di [~ ydyw] ffebian
ni ches i yrioed ddrwg air na gogan
[td. 41]
mortimer
mi af a 'r newudd yma 'n ddi brin
i 'w dystoliaethu o flaen y brenin
mi wn pan glowo 'ch bri a 'ch galwad
y cewch i gantho barch a chariad
ffabian
Tewch yn uchel Iawn a siarad
pwu a wela i draw yn dwad
mortimer
dacw dynstan frenin ffyddlon
ar i ben mi wela 'r goron
enter dynstan
ai 'r capten mortimer a 'i gydymeth
pa fodd yr ydech fy ngaptenied [~ nghapteiniaid]
oes dim newudd da i 'w glowed
mortimer
mae geni newudd a dal i goelio
os rhynga fodd i 'ch gras i wrando
am fawr rhyfeddod a fu 'n 'ch armi
anamal jawn mae 'r fath stori
Dynstan
yn enw 'r nef beth iw dy newudd
mos [~ moes] i glowed yma 'n ebrwudd
mortimer
er ys tair blynedd yn 'ch byddin
mewn dillad mab mae merch i frenin
fel rhyfelwr gwrol gwaedlud
yn cadw enw capten alltud
dyma hi a 'i henw ffebian
chwi ellwch siarad a hi 'ch hunan
[td. 42]
dynstan
rydwi gwedi synu 'n anian
yn rhodd yn rhodd ai chwi ydi ffabian
dyges alar mawr i 'm mynwes
yn hynod eisie cael 'ch hanes
mi glowes ddoudud riw dro arall
y peth a wnaeth 'ch tad mor angall
ch gyru o 'r wlad mewn bwriad didro
ond bu edifar ganwaith gantho
ffabian
yn wir f' arglwudd frenin purlan
fy inion henw i ydi ffebian
fy nad iw llur o bur waed Troia
brenin tyner gwlad brutania
os darfu nad [~ fy nhad] yn ddygun ddigio
nid raid imi am hun mo 'r gwrido
ni wada i buth mo 'm henw i yndun [~ undyn]
er a wneis o dwull i 'w herbun
Dynstan
ffabian fwun mi glowes dystio
leied achos a gadd o 'i ddigio
ag am 'ch trafel yn fy myddin
cewch barch a heudde merch i frenin
dowch i wared tua 'r siope
mi a 'ch rho mewn melfed a sidane
Tlyseu gwerthfawr aur ag arian
ran o 'm bwud a 'm bwrdd fy hunan
a buw 'n hollawl o hun allan
[td. 43]
enter hewin a morgan
hewin
Diwc Morganog Enwog inion
fe ddaeth y bud wrth fodd yn calon
cael y goron mewn modd ffel
morgan
yni 'n deuwedd drwu gytundeb
sudd yn riwlio mewn gwroldeb
nid all neb ar for na thir
ddoudud i 'r gwrthwuneb
am hynu gwnawn ni gudsentio
yn dau heb fethu er dim a fytho
I yru 'n tad yngyfreth [~ tad-yng-nghyfraith] 'n glir
ffwrdd o 'i dir i dario
enter llur
cyfarch well fy meibion yngyfreth [~ yng nghyfraith]
pa fodd yn rhodd y mae 'm dwu eneth
hewin
be fynwch chwi a gynw 'n siwr
llur
pam 'r attebwch fi mor ddigllon
pa beth yn rhodd su 'n blino 'ch calon
beth sudd yn peri dan y rhod
wur grasol fod mor groesion
hewin
ych merched sudd yn 'r un feddylie
am ych troi ffwrdd o 'r tir
mae 'n ddigon gwir y geirie
llur
yn rhodd _______h___d__a_dd
_________
[td. 44]
[hewin]
_________________________elfed
mae hon o 'r gore i hel 'ch tamed
ceisiwch etto drwg i wawr
globen fawr o waled
Exitt
llur
yrioud yrioud nid aeth i 'm calon
y cowswn i 'r fath groeso digllon
gen fy mlant [~ mhlant] fy hun ar goedd
mor ddidwull oedd i addwidion
sydun iawn a darfu angofio
sydun iawn rae 'r cariad heibio
a bod yn euog o dori 'r llw
pe dase rwan ar fy helw
ond y peth fu geni yn ngadw [~ fy nghadw]
mi a 'i cowswn yn ystwuthach beth
am hun rhaid imi yn ddiddig ddiodde
tra bo 'r aniwiol yn i flode
i hel fy mara yn ddrwg fy llun
[td. 45]
[f]fabian
ni does genifi am 'ch cariad
ond can diolch i chwi 'n wastad
a bod trwy foddol feddwl odieth
jach gu synied euch gwashaneth [~ gwasanaeth]
Exit oll
enter hiran
Dyma fine hiran
mi gyma [~ gymeraf] fy mud yn llawen
tur y carl i galon yn y man
hen gleiriach gwan i gloren
digllon jawn iw heilin
fy mod i 'n wuch fy montin
mi af cin wched a haul ha
tra dalio da 'r cribddeilin
ni fwu geni glowed yn bloeddio
na chlowed buwch yn beuchio
nid ai a 'm sens chwaith yn mell [~ ymhell]
er drenged bloedd y brebwl
nid ydwi ond drwg wrth swmbwl
ni roi mo ngalon [~ fy nghalon] dan fy nroed [~ nhroed]
ni bum i erioed ar feddwl
mi wisca ddillad gwchion
tra meddo 'r cerlun god na phwrs
a gasclo dda trwu drawster
[td. 46]
y casa o 'i ffruns a wna waith main
I wisco rhain ar wasgar
enter plwc
mi a 'th wela 'n bropor erchill
ag er dy fod yn dy ddillad stwff
mi af arnat i hwff o 'm sefull
enter Heilin
ai dyma 'r cwrs su a 'r carn lladron
mund ar 'ch gilidd yn ngwudd y wlad
mi gura siad 'ch calon
mi bydra dom 'ch bedren
gormod gwres sudd ar 'ch tin boeth
mi a 'ch gwna chwi 'n noeth 'ch cloren
mi dala i chwi 'ch godineb
oes dim o 'r cwilidd ar dy raen
fynd arni o flaen fy wuneb
plwc
fel y cymerir mae 'r cwilidd
ni weld di ronun ar y nwurydd [~ fy nwyrudd]
na ladd moni yn dy lid
does arni hi na gwrid na gwradwudd
Heilin
gwradwudd ar dy wyneb haiarn
yn effro bo dy eisie 'n uffern
yn ngrog [~ nghrog] a bochdi wrth gaingc nglun
yn erbun dy gudyn cadarn
[td. 47]
plwc
Heilin
oni chowsoch i dal yn y bala boch
pasel siwrne roesoch i arni
Dyma iti dal yn ddigon siwr
plwc
mi ro fy ngledde [~ nghleddau] drwu dy fol
os torest fy nglol [~ nghlol] i heilin
Heilin
Hiran
paid tithe a lladd yr henddun
gwell geni na 'i fwrdro yn fy nig
plwc
yn ddioed gwna fi ddiangc
Exitt plwc
Heilin
os fy hoedel gaf i
mi gofia i chwi 'r gwr ifangc
ewch chwithe dam oddyma
mund yn ddrwg o gorph a llaw
Exit Hiran
hi gafodd god mewn cilfach
Lle roedd fy hen arianach
na welson oleini ddudd man [~ myn] dun
Ers llawer blwuddun hir Iach
[td. 48]
ni adawodd na thwll na chornel
yn uchel nag yn isel
o fewn y tu gwae fi na ddo
heb i chwalu a 'i chwilio 'n ddyfal
I bawb a ddou i 'w gofun
i chwi ag arall ond brwnt a gwnaeth
a 'r llefrith a 'r llaeth enwun
I brynu dillad gwchion
a gwneud sir dda budd llaes i mwng
a 'i rhanu rhwng cymdeithion
pen fwi yn fy ngwelu 'n gruddfan
hi fudd hith [~ hithau] 'n ngil [~ nghil] y pentan
yn porthi i melys ddant per
yn potsio swper bychan
ni welodd neb mewn towull na gole
ar i llawr na throell na gardie
ag ni wna hi ddim ond cyscu i raid
a byta 'r tamaud gore
a 'i witsia hi oddiwrthai rhiw fan
I roi offrwm yn llan Elian
Exitt heilin
enter Dynstan a Mortimer
Capten Mortimer dwed imi
a ddarfu ffabian wisco amdani
hi ddawodd [~ addawodd] ddwad i 'm cyfarfod
mae 'n hireth geni amdani 'n dyfod
[td. 49]
Mortimer
mae hi 'n dwad mewn gwisc euraud
yn ferch lana erioed a 'r welaed [~ weled]
gwn na welsoch frenin cynes
dybycach hon i brud angyles
Dynstan frenin
mi a 'i gwela 'n gangien burwen barod
gwen gnawd afieth gwedi dyfod
croeso ffabian burlan berlwus
Dowch dan rodio i 'm gomio yn gymwus
enter ffabian yni gwisc i hun
f' arglwudd frenin ych gwasnaeth ferch
wufi a 'm trwsiad pur drwu draserch
I chwi 'n ddiolchgar buth hud ange
mewn modd ufyddol byddaf ine
Dynstan
ffabian lan can croeso i chwi
dy brudferthwch rwi yn i hoffi
yn fy Llus mi wnaf amgenach
cewch barch Twusoges fel 'r heuddech
ers tair blynedd drwu fawr drafel
a bum i 'n cynal fflit i ryfel
yn colli gwaed ac arfe ag arian
fel y gwuddoch hynu 'ch hunan
Yrwan cefes fuddugolieth
a 'm llu adre i 'm llyfodreth
trwu orfoledd a dedwddwch
a lle i aneddu mewn llynyddwch
wrth rwmo [~ rwymo] 'r heddwch gwnaed 'n amod
ferch y Twusog imi yn briod
hon sy 'n aeres lan dwusogaeth
heb law escud fawr gynhysgaeth
o wir wllus gwaed fy ngalon [~ nghalon]
I droi 'n nol wel dyna nghyffes [~ fy nghyffes]
os cai 'ch gwneuthur chwi 'n frenhines
ffabian
f' arglwudd frenin nid wi addas
I chwi roddi imi 'r fath urddas
i roi imi gimaint goruwchafieth
ni does geni ddim cynhysceth
Dynstan
Rwiti 'n lan o brud a gwedd
rwiti 'n synhwurol ddoeth mewn hedd
rwiti 'n birion dy waedolieth
rwiti 'n well na chan cynhyscieth
ffabian
fe fernir arnoch frenin clws [~ tlws]
am briodi llangces yn y drws
priodwch chwi dwusoges addfwun
byddaf iddi hi 'n llaw forwun
Dynstan
ffabian fwun os coeliwch fi
nid wi 'n cyfflybu hono i chwi
ond fel llwch ne dom ar frethun
i 'w werthu er moliant wrth aur melun
rhowch imi 'ch meddwl pur dda ffabian
rhof ine i chwithe wllus purlan
rhan o 'm cariad rhan o 'm coron
a rhan o 'm coweth a rhan o 'm calon
ffabian
f' arglwudd frenin y ngael [~ fy nghael] 'n gariad
[td. 51]
nid iw i chwi ddim caffailiad
ond fel y rwi drwu burder calon
mi fydda futh i 'ch caru 'n ffyddlon
bychan geni gwn na wuddoch
gasanu [~ gusanu] 'r tir a 'r ffordd a gerddoch
Dynstan
Bychan Iawn genine [~ gennyf innau] hud angie
gysanu 'th dwu wefus doethus dithe
llaw yn llaw turd gida myfi
I orphen llinio dudd diweddi
Exitt oll
enter plwc
ffarwel iti madam ffabian
mae itithe obeth weithian
gael twls [~ tlws] yn lle cledde cri [~ cryf]
o euddo iti dy hunan
llawer gwaith a bum i 'n rhyfeddu
pa sut a bu hi cud yn cyscu
gid a mab heb godi 'r wun
ar gala yn 'r un gwelu
pe gwubuase Mortimer wallgo
fod Ieint mor agos ato
fo gowse sport yn ysgwud i hers
a llawer gwers o dongcio
dacw Heilin fawr i dwrw
rhaid imi lechu rhag drwg i radd
rhag iddo ym lladd i 'n farw
Exitt
enter Heilin
[td. 52]
ow mae ngalon [~ fy nghalon] i 'n drom ryfeddol
pen elo 'r bud yn ngwrthuneb i 'r bobol
nid un ffordd na dwu y daw
ond wuth ne naw yn gynhwunol
ond gwir iw 'r hen ddihareb
pen drotho 'r bud i wuneb
oddiwrth ddun i 'w erbun 'n glir
daw pob peth i 'r gwrthwuneb
ni fedrai ond wulo 'r dagre halltgri
ag wulo wnewch ithe pen ddoudwi i chwi
a fath warchad oedd geni gartre
pen eis i gynta iolwg y caie
mi welwn hollt gatel y pentre
cin dewed ar gyrodd yn y ffair
hud wuneb y gwair a 'r yde
a 'm dwulo 'n nghud mi ro fy melldith
i 'r golwg a weles i 'n drafrith
Defaed y pentre boda ag un
y moch yn y deisi 'n gwneuthur i hwllus
ag yn fy scubor modd echrydus
a 'r gwudde a 'r hwiad a 'r jeir i gid
[td. 53]
yn tu roedd canu a downsio
ar hast a berwi a rostio
pen weles i 'r helthio y cwrw a 'r bir
ni fedres i yn wir ond ffeintio
mi fum ar y llawr yn lleden
mewn llysmer trwm heb amgen
a nwuthe 'n canu nglul [~ fy nghlul] a nglod [~ fy nghlod]
yn tybed fy mod i yn gelen
pen ddois atta fy hun a chodi
fo ddiangodd pawb i 'w crogi
ni ches i ond y wad ar foc
am stwrdio toc i dewi
yn nganol [~ nghanol] hun o draffeth
daeth atta i dristwch anferth
dyma 'r meister tir yn dwad toc
i farcio 'r stoc am
ardreth
fe aeth y gair atto yn inion
y modi yn tori yn greulon
tored Hiran i gwddw ond e
mi dora fine ngalon [~ fy nghalon]
pe cawn riw un cylfyddgar [~ celfyddgar]
a fedre roi imi lythur ysgar
ne a 'i witsie o 'r bud yn ddigon pell
fe aeth llawer o 'i gwell i 'r barcer
Exit
enter dynstan a ffab[ian]
[td. 54]
Dynstan
mi glowes ddoudud dre______________
ffabian fwun yn cwuno ar led
enter plwc
y fi ydi 'r gwr ni cheisiai wad
ni ches i cimin er pen ddois i ffraingc
ffabian
plwc
yn wir ffabian deg i gwawr
ni phara i chwi fawr lawenudd
mae 'ch dwu chwaer yn fawr i stad
wedi troi 'ch tad o 'i euddo
fe roes y ffon o 'i law i 'w guron gas
ni wnai mo 'r stori ddim yn llai
fod 'r henwr ffol nid ffel
ffabian dan wulo
os aeth fy nad yn henwr llwud
fe gafodd ormod twull a brad
Dynstan
brud a doist o frutania
gida ffwu ag yn ma [~ mha] fodd
plwc
blwuddun rhewmawr a 'r mor yn Ia
y sluddresi yma 'r llynedd
a rhewodd y gwur yn y gwragedd
Exitt plwc
Dynstan
mae hwn yn ddun cylwuddog [~ celwyddog]
na choelia di fy anwulud bach
mo 'i chwedle gwrach anghenog
ffabian
os darfu i nhad [~ fy nhad] ar funud drom
mae drwm iddo ynte droi
Dynstan
mi af o 'r grin i lawr i 'r gro
mi fyna ymwrando 'n gowrain
nes cael clowed y gwir ar fur
gen rai o longwur bridain
Exit dynstan
ffabian
och os darfu i nhwu [~ nwu] chwaer
ag ar i llyfon wneuthur gwad
a gyru nhad [~ fy nhad] o 'i dyrnas
Tair blynedd bum i 'n cario cledd
mi af dair blynedd newudd
er mwun fy nhad gwnaf suful war
mortimer
gida 'ch cenad ffabian gynes
lon fron heini lan frenhines
[td. 56]
ffabian
y capten mortimer lan ddigur
mae 'r newudd pur o 'th fynwes
mortimer
mi weles henwr o frutania
wrth y lodg yn rhodio gyne
a gwallt i ben run lliw a 'r gwlan
ffebian
a ofynest iddo i ble mae i daith
na 'i hanes chwaith na 'i henw
mortimer
naddo ond 'n llus y brenin per
ffabian
a pheru iddo hud yma dyfod
na ddwed wrtho pam na phwu
nes gweled wy i 'w ddynabod
mortimer
dyma 'r hen wr wedi dyfod
mae 'n cyfeirio i 'm cyfarfod
enter brenin llur ag a ddowed
y glan gwmpeini pur ymddiffin
ai dyma 'r ffordd i lus y brenin
ffabian
rhowch 'ch het am 'ch pen 'r henwr cu
Llur
nid allai ddwoud i bawb fy neges
Rwi 'n chwenech gweled y frenhines
ffabian
a adwaenochi hono 'n siwr
[td. 57]
pe gwelech hi 'r henwr cynes
llur
rydwi 'n ddwl a hen y rwan
mi a 'i adwaunwn pen oedd hi lodes fechan
ffabian
fy anwul dad mae 'n wir y peth
y fi ydiw 'ch geneth ffabian
mae 'n chwith geni weld ych diwig
ar ol trafailio tir a mor
yn henwr mor fethiedig
rhowch imi 'ch nawdd a 'ch bendith
Llur
ar dy ben bo 'n llwuddo 'n llawn
ffabian fy anwul blentun
nid teilwng imi gael fy nerbun
mor gariadus ar ol gwg
a wneis i er drwg yn d' erbun
ffabian
chwi ellwch dduall hun yn Eglir
mae fi iw Ioseph i 'ch croesawu
a ffraingc iw 'r Aipht i 'ch llawenychu
a chwithe iw Israel a ddaeth o ganan
newun iw 'ch dwu ferch a 'ch trodd allan
[td. 58]
fy ngar [~ nghar] ine iw 'r brenin pharo
a rudd linieth a 'ch diwallo
yn lle 'r hugan benagored
chwi cewch [~ ] wisco siwt o felfed
pedwar cant a deg o bune
cin y nos a dal 'ch lifre
mynai ych rhoi mewn newudd wiscied
cun y caffo ngwr [~ fy ngwr] 'ch gweled
Exit oll
Mortimer
mawr iw 'r gras a 'r cariad su rhyngthoch
Ewch ych deuwedd gynta a galloch
enter y ddau ddiwc
fy mrawd morgan diwc morganwg
fod brenin ffraingc ag armi o wur
ar feder gwneuthur mowrddrwg
morgan
I mae nhw yn doud o soweth
fod fy nhad yn ngyfreth [~ nhad-yng-nghyfraith]
yn dwad ag armi dros y mor
i 'n curo ni o 'r freninieth
os daw o i fewn a ffabian
fe ddwg aliwns i fewn i 'r wlad
Hewin
rhaid ini am hun gonsidro
mai 'n bai ni 'n hinen iw o
droi 'r hen wr fel diras blant
o 'i feddiant a 'i ddifyddio
morgan
troi doe yn ol nis gallwn
i 'w dal nhw draw os gallwn
mae 'n rhaid i chwithe yn sydun
alw am aed o lychlun
gida 'r brutanied i gadw 'r dwr
yn mhob harbwr yni herbun
Hewin
rwi 'n ofni nad iw o bwrpas
darfu ini ymdroi mewn andras
mae 'r brutanied bawb yn bur
I dderbun llur i 'w dyrnas
am hynu ni awn i siarad
yn bene noethion att benaithied
mae geni yn llychlun ddeuddeg mil
i gud tynu o hil brutanied
Exit
enter Heilin
och och och yn uchel
rwi 'n ddigon blin o 'm hoedel
o achos ffolog ffrilog ffraeth
a 'm hiwsiodd yn waeth na chythrel
ochenaed f' enaed arni
am y nwun [~ fy nwyn] i i 'r fath dylodi
ni dawodd [~ adawodd] gimint a llwu bren
[td. 60]
hi a ddifethodd f' arian loned stwc
rhwngthi a phlwc y Twrw
prynu sir dda a llenwi chest
a gwario rest am gwrw
mae merched a gwragedd yn chwanog
y leni i feddwi 'n gynddeiriog
yn ngrog [~ nghrog] a bo 'r ffasiwn hon amen
i 'w gweddi 'r hen gribddeiliog
Rwi 'n ddeg a ffedwar igien
daeth er ioud tisa i 'm talcen
o gwrw tafarn myn fy ngred [~ nghred]
pe crogid fi loned crogen
rwi 'n cerdded ers pedwar diwrnod
yn ddigon gwag fy ngeudod [~ ngheudod]
heb gael gen neb 'n henddun llwud
friwsionun o fwud na diod
lle 'r elwi i ddoud fy ngaledi [~ nghaledi] a niwig
cymesur medd rhai yn ffyrnig
bychan genthun yn fawr i swn
fy llichioi [~ lluchio i] a chwn a cherig
y man aerod a 'r crach fonddigion [~ foneddigion]
ddanfone erstyddie imi anregion
ni ron heddiw imi 'n siwr
ddafan o ddwr 'r afon
pen ddarfu 'r arian yn y boced
fo ddarfu 'r parch a 'r cariad
nid cof gen y gwur a 'r code man
Rwi 'n mund i farw o newun
mi eisteddaf ar fy ngolun
ag a ganaf benill ar y faes
canu ar faes
mae 'r bud i gid i 'm gado mawr anhynedd
marw heno yn ddi gariad wedi gwario
fy euddo yn ddi fudd
gwae fi 'n gybudd o herwudd Hiran
o wir oferedd wario f' arian tur y galon
tor yn gelen yhi yn i sidan sudd
gwnaeth y goegen eitha gwagedd
a mine beunudd heb un beni yn digaloni 'n gla
fy newun tost sudd heb fost i beri i rai
gael berw a rost i dori anghenion ar fy ngost [~ nghost]
mor ddifost fy rhoi 'n fas
ped faswn ine yn credu o 'm crud fy hun gymerid rhan
yn lle colli o eis bwud fy mowud yn y fan
Rydwi 'n brudd man [~ myn] fy ffudd y fi heb gel yn siamal sudd
rhag buw yn un cybudd cas
enter plwc y twrw
plwc
corph a gwaed S:t Silin
ai marw wnaeth fyrth [~ fy ewythr] Heilin
pe torwn fy syched ar frwuth brag
[td. 62]
ond iw o 'n digon gwag i bwdin
nis gwni ddarfu i riwun diried
roi iddo fach mewn tamed
ag nis gwn i hefud mae rudd on fain
a dynodd y brain mo 'i lygied [~ lygaid]
mae o newudd farw heb oiri
er hynu mae 'n brud oddyma i ddwun
mae pen i drwun on drewi
ond gore imi chwilio 'r cene
yn fanwl i bociede
yn pen bottwm sudd yn hon
a thair o hoelion prenie
Hiran cais weiddi hai hwchw
mae dy wr di wedi marw
rwitithe heddiw huw 'n dy ran
yn globen o widdan weddw
Hiran
efengil futh o 'th gene
mi ro iddo sen eisie marw tyddie
pe cen i riw un am dal 'n hawdd
yn ngwalod [~ ngwaelod] clawdd a 'i cladde
plwc
er cloddio iddo fedd a 'm cledde
I ganu iddo glul on clolie
[td. 63]
canu clul bob yn ail a dol
ffwl
Hiran
yn y muw [~ fy myw] ni chawn le ar fy min
plwc
a dyblu 'r gloch ding ding
Hiran
ding ding ding pasing bel
plwc
can ffarwel cleiriach claer
Hiran
ag i 'r arian drwg i cwrs
gwag iw pwrs Heilin
plwc
mae ol fy ngledde [~ nghleddau] ar i hers
Hiran
plwc
mae 'n ddigon hun o sowndio 'r bib
Hiran
brysiwch bellach dan wneud gwen
I gladdu 'r hen Heilin
plwc
gad ini i riwle i rolio
ni ddeil o mell [~ ymhell] mo 'i gario
Hiran
bwriwn i 'r bedd wr bur i barch
heb nag arch nag amdo
[td. 64]
plwc
cwed [~ cyfyd] wale hai rwan Hiran
ni a 'i claddwn yn domen hud i din
a blaen i bidin allan
ag a weles i gladdu fo etto
ni choilie i fod neb drwu holl gred
yn gweled i fydyddio
Exitt oll
enter Llur a dynstan a ffabian
Dynstan
fy nhad yn ngyfreth [~ nhad-yng-nghyfraith] cowur inion
pa fodd yn rhodd mae 'ch corph a 'ch calon
mewn gwlad ddiarth yn oedranus
da geni 'ch gweld yn llawen Iachus
Llur
diolch i chwi dynstan frenin
fy mab y ngyfreth [~ yng nghyfraith] pur ymddiffin
am fawr urddas fy merch ffabian
a 'ch wllus da imi fy hunan
Mae fy ngorph [~ nghorff] yn llawen ddigon
ond un peth su 'n blino ngalon [~ fy nghalon]
yn fwu na dim o 'm holl drafferthion
i 'm dwu ferch i dyngu anudon
deigien mlynedd mi fynega
a bum i 'n frenin yn Mrutania
drwu gario 'n ddidwn y goron ddedwudd
heb na thwull na brad i 'm bronudd
rwan cael fy mlant [~ mhlant] fy hunan
mwy trwu wllus i 'm troi allan
a 'm difyddio o 'm da feddiant
mewn anhunedd yn fy henaint
chwithe sudd yn frenin graslon
heb ddim cilwg yn 'ch calon
yn fodlon wedi cael fy ngeneth
yn ymddifad heb gynhysgeth
Dynstan
fy nad ngyfreth [~ nhad-yng-nghyfraith] rwi fi 'n fodlon
mi ges y ferch a gare ngalon [~ fy nghalon]
a hun iw 'r gynysgeth ore
ag er i mwun mi a 'ch cara chwithe
ffabian
fy nhad nid ydwi 'n bur fodlon
I chwi golli 'ch parch a 'ch coron
a 'ch troi o 'ch gwlad fel tratur agos
heb wubod pam nag am bar achos
gid a chenad f' arglwudd frenin
fy ngwr anwul a 'i ymddiffin
ar fur odro ni fynwn dreio
ych dwun i 'ch meddiant unwaith etto
Llur
Mae geni wllus fy merch ffabian
nithio 'r brad o 'r ynus allan
yn lle cynysgeth chwi gewch ithe
wisco 'r goron yn 'ch dyddie
ag ar 'ch ol i fod yn nesa
i chyfion aer iw fwur cynedda
ag os hwn a ddaw drwu dyciant
mi yra i dad a 'i fam o feddiant
[td. 66]
plwc
gid a 'ch cenad a ddarfu chwi 'ch cinio
mi ddois yma a phetisiwn i chwi 'ch tri
o scrifen ddigri 'r cymro
Dynstan
o diwrth [~ ] bwu 'r postiwr doist a 'th petisiwn
ag i bwu gostwm ag ar ba gwestiwn
plwc
i 'r Llur lwud ar llaw lydan
daethum i a phapur ag i 'w ferch ffabian
i ellwch ithe i ddarlen [~ ddarllen] budur i fin
ne beidio 'r brenin dynstan
Exitt
Llur
fy mab dynstan darllenwch allan
beth iw 'r ar___l su yntho rwan
Dynstan
yn ol 'ch archiad mi a 'i darlena [~ darllenaf]
y scrifen law 'n jaith brutania
yni yn un air jeirll a diwcied
ag arglwiddi tir brutanied
at y grasusaf frenin llur
a mae yn pur ddeisyfied
yn gimaint a darfod drwu fradwrieth
i 'ch plant 'ch gyru o 'ch llyfodreth
yn i dewrder yn ddi awdurdod
a nine 'ch pobol oedd heb wubod
ni chanw lyfodraethu arnon
maenhw 'n euog o dyngu anudon
pen wnen a 'i tad y ffasiwn beth
a 'i droi o 'i lyfodreth gyfion
dowch a 'ch cowur ferch caurudd
nine godwn gylars gida 'n gilidd
[td. 67]
i 'ch rhoi etto 'n llawen ddigon
yn 'ch cariad tan ych coron
llur
wel fy merch a 'm mab yn ngyfreth [~ yng nghyfraith]
chwi glowch fod yno fater diffeth
awn yn llu yno mewn llawenudd
i roi y dyrnas mewn distawrwudd
ffabian
cychwnwch [~ cychwynnwch] f' anwul dad calonog
ni awn yn
lluoedd mawr galluog
yno yn un aed gida nyni
rag i gadarn fradwur godi
Exitt oll
enter Cordila
mi syrthies mewn cyfyngdra
trwu othrymder trymder trwch
ond mawr iw 'r tristwch sarna [~ sydd arnaf]
yn ferch ddi serch anufudd
i farwgarw gerudd
rwi gida mlentun [~ fy mhlentyn] tawel
yn diangc am fy hoedel
yn y muw [~ fy myw] ni chawn mewn gwlad na thre
fy anwulwr mwuneiddgar
sudd wedi i gyrchu i garchar
a 'm brawd yn ngyfreth [~ yng nghyfraith] yn 'r un dudd
rwi 'n ofni a budd edifar
[td. 68]
o waith gyru nhad [~ fy nhad] o 'i feddiant
daeth arnom flin aflwiddiant
fe droes y rhod i 'n herbun ni
hoff un wedd yn ddi ffyniant
pen glybu hi 'r newudd yma
mae ngalon [~ fy nghalon] ine ar bigie dur
yn drom o gur a blindra
ar dy dane yn eglir
I galun testun tostur
Cordila yn canu ar ffarwel __ed__huw
Trom iw ngalon [~ fy nghalon] inion j
ag ochneion difri i 'm dwufron
blin oedd blaened a 'm ganed gunt
i 'm dwun i 'r helunt greulon
gwae fi rioud fy ngeni i 'r bud
yn f' erbun draw y rhod a drodd
mi dynges yn greulon yn anedwudd anudon
yn erbun duw cyfion i yru nhad [~ fy nhad] graslon
o 'i dyrnas lan dirion i dario
daeth dialedd duw i 'm dilin heb arbed i 'm herbun
yn ofnadwu funudyn am ddwus gamwedd ysgymun
mae 'n wrthun y testun su 'n tystio
fy ngwr i sudd mewn cyflwr caeth
rwi 'n ofni gwaeth nag undun
fel gwbedun pell o 'i le wedi ddal yn ngwe 'r pru
copun
bu farw ym chwaer mae 'n newudd chwith
daeth arnom felltith ffiedd
am yn balchder a 'n ffalster ffol
ni gowson ddol o ddialedd
yr howddgar ferchede cymerwch fi 'n siample
a 'r dynion nid ame gweddiwch ar linie
rag syrthio dan fagle pyryglon
pob twull a chamwedde pob diles fyddylie
er i ciddio tros ddyddie amdanun rhaid
diodde pen ddelo i 'r gole 'n dirgelion
rhaid imi ymado a mhobol [~ fy mhobl]
i rodio 'r bud o fan i fan
fel dynes ansynhwurol
enter Llur dynstan a ffabian
llur
fy mab y ngyfreth [~ yng nghyfraith] pur i foddion
a ffabian fwun fy merch yn galon
duw a 'ch bendithio yma ych dau
am fod mor glau a glewion
am fy nwun i yn ol i 'm tyrnas
cewch geni barch ag urddas
y goron a gewch i geni yn rhodd
i 'w riwlio mewn modd addas
Dynstan
diolch i chwi nhad y ngyfreth [~ fy nhad-yng-nghyfraith]
am 'ch cariad pur ddi wenieth
i wneud ych wllus mewn pur ddawn
a mae fy ngyflawn [~ nghyflawn] obeth
[td. 70]
mawr fu 'r dwull oedd yn 'ch herbun
dwun ych coron oddiar ych corun
a 'ch gyru chwithe i hel ych bwud
yn hen wr llwud i gudun
ffabian
f' anwul dad mwun tyner
i 'ch calon rhowch esmwuthder
fe ddarfu duw drwu bur dda bwull
gofio i twull a 'i ffalster
llur
mi rho nhw i 'w marfoleth
mynai llosgi rwi 'n doud yn glau
bob un o 'r ddau ar unweth
ffabian
f' anwul dad a 'm brenin
rwi 'n syrthio ar fy neilin
ger 'ch bron ar hun o brud
na wnewch mo 'r niwed uddun
gadewch nhw i dreio i ffortun
fe ddial duw am i twull
yn well i bwull nag undun
os buon dratiried ffeilsion
gwneud da dam ddrwg iw wllus duw
ar ffordd i fuw fel cristion
llur
caredig iw dy galon
ni ddigia i monot di er dim
rwi yn madde i 'm gylynion
[td. 71]
ond mynai gyru yn ddiymwared
o 'm tyrnas fel tratiried
ag ni chan w tra bo chwuth
mo 'r dwad buth i 'm gweled
llur a dynstan
bendithion duw a fo yn 'ch plith
fel y man wlith foreuddudd
Exitt oll
enter plwc
ow llur gru a 'r llaw grafell
ni wubum rioed dy fod mor musgrell
a rhoi dy dorth i wr o 'th bro [~ ]
ond fo ddaeth ngares [~ fy nghares] ffebian
a thydi i 'th wlad dy hunan
meddwl dithe amdanat dy hyn
a glowch 'r cwmni mwinion
rhwng dwu falfoden ddu
roedd yno ymgornio garw
a tharo yn waeth na teirw
mi ddianges fi nad elw i o 'm co
yn mell [~ ymhell] dan floeddio hwchw
y cerddor a 'r boche pedler
rwi yn tybio ba deit i 'n ddigon pell
y downsiwn i 'n well o lawer
[d]ownsio rwan
[td. 72]
ni waeth imi ddownsio chydig
ar y cwrw rwi 'n amcanu cynig
dowch ithe bawb o 'r cwmni pur
os gwelsoch arnon feie
fellu mae ar y gore weithie
camolwch ych cymydog ar ol i gefn
fo wneiff ynte drachefn a chwithe
Terfun y chware