Adran o’r blaen
Previous section


[14. Huw Morus, Cân a wnaed i ofŷn Ffidil (1680)]
Cân a wnaed i ofŷn Ffidil i Meister Salbri
o Rug dros un Wiliam Probert yr hwnn
a Fuase Ffidler Enwog yn ei Amser.
Y Mesur Tromm Galon.

Yr Esgwier a 'r Wîsg Euraid
Salbri Enwog Sail Barwnniaid
Ni bu, nid oes un Cymmer ichwi
Meister Wiliam yn Meistroli
Ni bŷdd bŷth am bôb daioni
O Dâd i Dâd o hir Gariad yn rhagori
Yn Llywodraeth clydwr clodwŷch
Mŵyn mawledig, deffoledig diffael ydŷch
Colofn Bonedd Mowredd Meirion
A Chadernid ŷ'wch Adernion
Eich Rhŷw odieth a 'ch Mawrhydi
O flaen eraill i flaenori
Yn aned un o Enw downŷs
A Bonegeiddia o hâd Adda 'n anrhydeddŷs
Chwi ŷw Brîf Bennaeth talaith teilwng
Dewr Gwladwrus mŵya Ustus 'rŵy 'n ymostwng
Canu ar Redeg, cŵyno 'r ydŵy
Dros Hên Gerddor o Lann Dyfrdŵy
Wiliam Probert wrth ei henw
A fŷdd yn cynnig Miwsig masw
Goreu Dŷn a gweiria Danneu
Mewn Eisteddfod isel osod Eos leisieu
Yn Sîr Ymhwythig wlâd Seisnigedd
Ped arhoesa Aur a f'ase [~ fuasai] ar ei Fysedd
Ni wnaeth o 'rioed [~ erioed] mor anonestrŵydd
Yn dŵyllodrus ond Anlladrŵydd
Ni bu mo 'i fâth am Wincian llygaid
Golygŷn Gwlâd a Marchnad Merchaid
Goreu Dŷn ei Lâw a 'i Dafod
i dreuthu Nattŷr ofer Synwŷr i Fursennod
Mae o 'n benchwiben er yn llengcŷn
Chwi ŵyddoch arno fôd y Bendro 'n gŵryo 'i Gorŷn.
Mae o rwan yn Heneiddio
Fe ddarfu 'r grŷm a 'r gwrês oedd ynddo
Fe aeth y Ddeuben yn lledfeddod
Drŵg y mae o 'n dal mewn Diod
Ar Benn pôb twmpath cael codymme
Syrthio 'n glyder ar Fol y dyner Feiol dene
Da 'r ymdrawodd dirŷm droead
Gadw 'i Wddw, ar ôl ei Gwrw reiol Gariad
Dryllio 'r Drebel sâl Gymale
llawer Archoll Sŷ 'n ei ystlyse

[td. 312b]
Sigo ei Dyfron, torri ei Llengig
Anrheithio Osle Moese Miwsig
Ceisio Meddig, case moddion
Mae er ysdyddie, i drwsio Tanne Esgŷrn tynnion
Ei Lliw hi a 'i Llun a 'i llais anynad
Sŷdd aflawen, ail i Hŵyaden wael ei hediad
Llais Hŵch ar Wŷnt, Llais Llu wrth hogi
Llais Padell Brês yn derbŷn defni
Llais Câth yn canu clŷl y Llygod
Neu ddefni diflas dann y Daflod
Llêsc iawn ydi Llais Ci 'n udo
Neu Lais Olwŷn, neu Lais Morwŷn yn Llysmeirio
Mi gyfflybwn Fŵa ei Feiol
i Lais aniddig Gŵydd ar Farrig gwaedd arferol
Er bôd y Cerddor pêr laferŷdd
Yn Medru ' chanu a chwalu ei Cholŷdd
Mae Diffŷg anadl yn ei ffroene
Yn dŵyn ei Sŵn o dânn ei Assenne
Oer ei pharabl ŷw 'r Offerŷn
Yn Llafaru, gwŷch i ganu 'Gyche Gwenŷn
' Fe Wnae well llais a phricc Edafedd
Hai Lw-luan neu rŷw Driban ar y Drybedd
Ni wrendŷ Nêb mo 'i llais anhawddgar
Ond Rhŷw Feddw, neu Rŷ Fyddar
Haws nag ynill Ceiniog wrthi
O fewn ei Blŵy gael dŵy am dewi
Di-ddeallus ŷw 'r ddŵy ddellten
Ar wahanu yn llysgo canu llais Cacynen.
Erioed ni chlowed Gwrâch yn grwgnach
Pann fae 'n tuchan, neu 'n ystwttian anwasdatach
Caned ffarwel i 'w Gymdeithion
Darfu 'r Goel, fe dŷrr ei Galon
Ni ddâw bŷth i Feiol Serchog
Oni ddâw drŵy 'ch Llâw Alluog
A geir i Wiliam er ei Waeled
Drebel newŷdd, a llawenŷdd ynddi ' lloned
Fe ddâw 'n y Mann o 'i dwstan dristwch
Ond cael yn gelfŷdd Gâs da 'i ddeunydd Gîst diddanwch
Mae 'ch Calon hael o fael o filoedd
A 'ch Mŵyn ddŵylo 'n llŵyddo lluoedd
Eitha Gwrol a thrugarog
Gloyw ydŷch a golidog
A Rhowch i er Duw Blodeuŷn Cymru
Bur waed reiol iddo Feiol i 'w ddiofalu
A digon da ichwi rŵymo i 'r Heddwch
Rhag iddo ei llethu, mae 'n hawdd i gyrru i hawddgarwch

Huw Morus a 'i Canodd 1680

[td. 313a]

[15. Huw Morus, Cerdd a wnâed i Fwtler Glŷn Ceiriog (1667)]
Cerdd a wnâed i Fwtler Glŷn Ceiriog.
Y Mesur Trom Galon neu Heavy heart

Gŵr Ievangc aeth, ni waeth pŵy fotho
Lle 'r oedd ei Galon yn ewyllsio
i Siarad Awr neu ddŵyawr dduwiol
A mŵyn ei Chŵyn a main ei Chanol
Rhodio 'r Nôs sŷdd Drât trafferthus
Weithie 'n llŵyddo, weithie 'n hippio 'r waith anhappus
Weithie rhyddŷd sŷdd i Ladrad
Weithie rhŵystyr i ddŷn Cowŷr a fae 'n dŵyn Cariad
Pann ddaeth o dann ei phared purwŷn
i 'w arefnio i 'r drŵs doe Dlŵs ei Chorphŷn
A 'i arwen at y Tân yn fŵynedd
Rhag ei rynnu rowiog rinwedd
Ag ynte oedd a 'i Waed yn berwi
A hithe 'n Anrheg Sêt oleudeg Sweet Lady
Gwell oedd y Gader Goed i garu
Na chael y ffenest iachus onest i 'w chusanu
Dechreu sôn am Serch a ffansi
Gwell nag Aur oedd cael ei Chwmni
Gwell na Miwsig blysig bleser
Oedd Cwmni honn a 'i Geirieu tyner
Gwell oedd sippio i Mîn na Swpper
Gwell na chwrw oedd trîn y Feindw rowiog fŵynder
Gwell na Gwîn a Siwgwr ynddo
Oedd cael yr Ewig wŷch fawledig i 'w chowleidio
A phann oedden nhw Lawena
(Yn Dôst aruthr mi dosturia)
Yn torri rheswm angenrheidiol
Unig onest yn ei ganol
i grîo 'r aeth y Plentŷn bychan
Ag yno a gorfu ar Loer fŵyngu alw ar feingan
Fe gode 'r feinwen groenwen grynno
Ddisglaer degwch, hi haedde heddwch i 'w ddyhuddo
Ag wrth Sîo gwnae Wasanaeth
i fodloni ei Famm a 'i Fammaeth
Pann ga' hi 'r Babi i dewi, 'n dawel
Hi dro 'n ei hôl heb gŵyno 'i thrafel
i Eiste wrth Glun yr Impin purlan
Fal dŵy G'lomman, ddeuddŷn ddiwid yn ymddiddan
Grudd yngrudd ymgommio 'n llawen
A 'i fraich Deheu y môdd a mynneu am wddw meinwen
Llawn ŷw 'r Merched o Fŵyneidddra
Llawn ŷw Gwragedd o Gyfrŵysdra
Gwraig y Tŷ a wela freuddŵyd
Fôd dau Angel ar ei haelŵyd
Lle nid oedd dim goleu gwiwlan
Ond eu Glendid ddeuddŷn ddiwid yn ymddiddan
Wrth gefn y Gŵr hi fi 'n Clust feino
Lle ca'dd [~ cafodd] hi Bregeth o Garwrieth i 'w goreuro.
Hi roes ei Bendith ar ei Gorŷn
Yn ysgafn iawn heb blygu un blewŷn
Ag aeth a Hett y Gŵr Bonheddig
Am Drespas fechan ŵyl Nadolig
Oddiam ei benn hi cippia 'n droegar
Ag â 'n ddifwgwth i ffordd yn chwimwth at ei chymar
i Dduw! a wnaeth na thrŵst na dirmŷg
Ond peri dychrŷn yn y ddeuddŷn oedd yn ddiddŷg

[td. 313b]
Meinwŷr Wenn fŵyn hafedd hefŷd
A redodd ar ei hôl gann ddoedŷd
A 'i chwareu têg i chwi tafaela
Am Lettu noswaith ganol Gaua
Fe drigarhâdd y Wreigdda burlan
Hi f'ase [~ fuasai] 'n Llangces gowir hanes garu ' hunan [~ ei hunan]
Ni ddoedodd ddim, ond hwdiwch meinwen
Y Gaster gostus, wŷch a pharchus rhowch i 'w pherchen
Ped f'ase' [~ fuasai] ŵr a Hettan lippa
A thafod crâs ag atteb cwtta
Mynnase gyrchu 'r Gwŷr a 'r Llangcie
i fynd a 'r Gwalch i 'r Buarth gwarche
Ond aruthr ydi Gwraig mewn towŷll
Hi edwŷn ffyliaid bennau gweiniaid heb ganwŷll
Hi edwŷn ŵr a haeddo 'i groeso
Serchog Natur a fae 'n dŵyn dolur dann ei dŵylo
Y Gŵr Ievangc hawddgar afiaeth
Oedd ddioddefgar da ei Naturiaeth
Gwell gantho dorri ei fŷs o lawer
Na thorri Cusan yn ei hanner
A hithe 'r Ferch oedd dda 'i rhinwedde
Rhag cael anglod am fŵyn osod; ni fynase
Fynd i 'r Glŷn o 'r Mŵynddŷn minddoeth
Oedd lawn ffyddlonedd i drîn y Bonedd adre 'n bennoeth.

Huw Morus a 'i Canodd 1667. i Fwtler
Glŷn Ceiriog a ddaethe i garu ei Forwŷn o.

[td. 313b]

[16. Sion Prŷs: Y Breuddŵyd (1689)]
Y Breuddŵyd. Y Mesur Blodeu 'r Dŵyran

Fal yr oeddwn i dann rŷw gyscod
Yn dechreu Cysgu
Gwelwn freuddŵyd go ddrŷch anial
i 'm dychrynnu
Bum fellŷ dros awr
Ac yn fy Mreuddwŷd mi welwn rŷw guttog
yn Dyfod tuag atta
O Ferch ddigwilŷdd at Erchŵyn fy Gwelŷ
Yn Chwennŷch ei gwala
O Gala go fawr
Hi dynne oddi amdani fal hòbi go hên
Er Maint oedd ei thyre hi leibiodd fy ngên
Hi ymele 'n fy nganol, hi 'm gwasga 'n o dŷnn
Od oes gin ti galon gwâsc finneu fal hŷnn
Gann faint oedd hi'mscryttio, fy screttan oedd flîn
Hi fynne per ynfydwn fynd rhwng fy nau Lîn
Ymhle mae dy Galon, ai cwla ŵyt i 'r Dŷn?
Nid haws i mi heno gael oeri fy Ngwŷn.
O wîr lyfrdra dechreua 'r Chwŷs dorri
i gerdded o 'm dŵyrŷdd
Rhag morr anferth yr oedd hi 'n fy ngholeth
O 'r penn bŵy gilŷdd
Dann gyrchu at fy ffwrch
A minneu oedd yn gorwedd dani, a 'm gŵedd yn o dene
Yn ceisio nadŷ Llydan ei Llowdl fynd rhwng y Nglinie
Mi 'mdrewais [~ ymdrewais] fal Iwrch
Ymgurwn yngwaethe, hi fynne gael brâth
A Minne fal llygod dann hergod y Gâth
Heb allu mo 'rr chimiad, na doydŷd chwaith fawr
A hithe 'n hŷll anial fal Gwyddan neu Gawr
Yr oedd hi morr Landeg a Chaseg o Brŷd
A 'i Gwinedd a 'i Dannedd yn fodfedd o hŷd
Fy Nhrŵyn i 'n un tammed a fynne hi gnoi
A chŷnn iddi mrathu, mi gefais ddeffroi

Sion Prŷs y Canu a 'i gwnaeth 1689.

[td. 314a]

[17. Sion Prŷs, Cyngor Hên Wraig i 'w Mâb (1669)]
Cyngor Hên Wraig i 'w Mâb. Y Mesur
Cwympiad y Dail.

Happiodd i mi wrth Drafaelio
Syrthio i 'r fann lle bum yn gwrando
Ar gyf'rwyddŷd Gwraig yn dysgu
Ag yn 'fforddio ei Mâb i garu
Yn gynta pêth dechreua 'i holi
Fy Mâb, bêth sŷdd yn ddarfod iti?
Minneu fedrwn dy Gyfflybu
I un fae Gariad i 'w roi fynu
Ag os hynnŷ ŷw dy gyflwr
Na thro bŷth mo 'th Gefn fal Anwr
Pann fo'ch [~ fych] di ar y Gobaith gwaetha
Dal di wrthi hi fanyla
Mi fum ennyd yn dal wrthi
Hi roes im atteb na chawn moni
Ni lafasai mŵy ymgymmell
Rhag ofn i mi ' digio [~ ei digio] 'n rhybell
Y Nêb a fo morr llwfr ag ofni
Treio ei Nattur cin Priodi
Siwr i hwnnw gwedi ymglymmu
Bŷdd arno fŵy ei hofn, na 'i Charu
Nattur Halen mewn Dŵr doddi
Nattur Brân ar Dês ymolchi
Nattur Llangces Wenn i dreio,
Roi atteb siwrl i 'r mŵya ' garo
Nattur Merch sŷdd ddigon tebŷg
I Ebol Ievangc dychrynedig
Os eiff Dŷn yn Anhŷ atto
Fe rŷdd Naid ymhell oddiwrtho
Lle bo Merch yn llawn Serchogrŵydd
Ni fŷnn honno mo 'rr Medrysrŵydd
Ni Chrêd hi fôd o 'r Tân mo 'rr digon
Nes y Gwêl hi bêth o 'r Gwreichion
Pôb Gŵr Ievangc llonŷdd llednais
Gŵyl a gweddol, distaw Cwrtais
Nyni 'r Merched a 'i canmolwn
Yn ddau Cimmint ag y Cerwn
Parr y fôdd y Cafodd Vulcan
Venus yn ei Haur a 'i Sidan?
Heb iddo lendid na dim coweth
Ond i fôd yn Gwrtiwr odieth.
Nid o brŷd y Câr hi 'r glana
Nid o Gorph a Câr hi' Tala
Nid y mŵya 'i rŵysc a 'i Renti
Ond y Tosta a ddalio wrthi.
Os dâw gofŷn pŵy a ganodd
Gwraig i 'w Bachgen fal y medrodd
Oni wneiff yn ôl fy Ngeiria
Gelliff fôd yn hîr heb Wreigca.

Sion Prŷs y Canu a 'th gwnaeth.
1669.

[td. 314b]

[18. Sion Prŷs, Cerdd o addŷsc mewn Carwriaeth (1675)]
Cerdd o addŷsc mewn Carwriaeth
yr honn a yrrodd Sion Prŷs yn atteb
i Sion Llŵyd Grwbi o Landrygan a
yrrase ychydig Benhillion i ofŷn ei Gyngor
Y Mesur. Triban.

Gyrasoch attai weithan
Fal pettwn Brydŷdd gwiwlan
O 'ch monwes gynnes ganniad ffel
Ar Annel trebel Triban
Eich Llythŷr mŵyn a gefais
A 'ch meddwl a ddehelltais
Ceisio cyngor ar rŷw drô
Pa fôdd i ledio lodes
Nid oeddŷch ond ffôl am geisio
Gann Ŵr sŷdd wedi llŵydo
Megis gweled Breuddŵyd gŷnt
Sŷdd genni 'r Helŷnt honno
Ond etto 'r ŵy 'n meddylio
Yn sydŷn wrth gonsidrio
Fynd llawer Gŵr a Chudŷn crŷch
Yn Gapten gwŷch wrth fentrio
Ag fellŷ gellwch chwithe
Os dowch i gymŵys gyfle
Oni fyddwch yn rhŷ Swrth
Gael Parch oddiwrth eich arfe
Os ewch at Ferch Fonheddig
A Phorsiwn da Nodedig
Bŷth na 'felwch têg ei Bronn
Am gadw honn yn ddiddig
Pann gaffoch drŵy hawddgarwch
Y Fun dann gyscod, gwescwch
Ag er ymado 'ch dau mewn dîg
Dâw etto 'n ddiddig, coeliwch.
Os Ewch i garu Aeres
Edrychwch at eich busnes
Ag n'adewch i berchen Gwâllt
Yn hynod ddâllt mo 'ch Hanes.
Meddyliwch yn y Cynta
Am Selio 'r Fferem Leia
Bŷdd siwr ichwi er digio sant
Gael meddiant yn y fŵya
Os Ewch at Ferch i Gerlŷn
A Miloedd o Aur Melŷn
Cenwch bennill i liw 'r tonn
A Rhŵydwch honn i 'r Rhedŷn
Ymeulŷd ynddi 'n helaeth
Nid siarad am Hwsmonaeth
Ag os oes Synwŷr yn Eich siol
Rhwbia ei Bol hi a rhywbeth
Nid ydi 'n weddus imi
yn hynod chwaith mo 'i henwi
Ni ffaelia Nêb ddychmygu 'r pêth
A wneiff i 'r Eneth hoffi.

[td. 315a]
Ond am 'r Hafodwraig fŵynlan
Gadewch i honno i 'r Lleban
Oni leicciwch ar rŷw drô
Fynd yno i sippio Soppan
Os Ewch i 'r Gegin gwedi
A dwedŷd Chwedel digri
Ni chewch yno 'r draws eich Penn
Ond Lab ar llien llestri
Gochelwch fynd i 'r lledre
Ar Hogen wann ei hegle
Rhag ofniddi brifio 'n Swrth
Ymhell oddiwrth y Cartre
Er Cael eich carrio 'n ufŷdd
Yn fynŷch drŵy afonŷdd
Wrth hîr dramŵy hŷd y Traeth
Mae llaccia gwaeth na 'i gilŷdd
Wel dyna i chwi Gynghorion
O 'wyllŷs [~ ewyllys] cilie Calon
Os canlynwch hŵy ar eu hŷd
Chwi ddowch i olud ddigon

Sion Prŷs y Canu a 'i gwnâeth.
1675.

[19. John Wiliams (Pont y Gwyddel), Cerdd yn Dychanu pôb Mâth ar Bobl (1665)] Cerdd yn Dychanu pôb Mâth ar Bobl.

I ba bêth y gwnaed y Bŷd
Ag y cynhaliŵyd Hwnn o hŷd
Er dechreuad hŷnn o brŷd
Ni bum ond ennŷd ynddo
Nid ŵyf ond gwirion Duw 'n fy rhann
Ond gwelais hŷnn a 'm Synwŷr wann
Mae mŵya Arfer ymhôb mann ŷw Coggio
Nid oes un Deyrnas dann y Nê
Nid oes na Gwlâd, na Thrâd na Thrê
Nid oes na Mann na Llann na Llê
Na Chyfle ond i chwilio
Nid oes nag Oes na Blŵyddŷn faith
Na Mîs na Dŷdd na Munyd chwaith
Na bo nhw ôll yn dâllt y gwaith i Gogio
Y Cowrtiwr glân a haeddeu glôd
Ond mŵyn ŷw fe am fynnŷ ei fôd
Yn carrio ei Gŵch yn uwch na 'r Nôd
Yn Alamode De Quirpo
A 'i Lofty Gait, a 'i State, a 'i Stir
A 'i Sidan Main, a 'i Fan ag a 'i Fur
Chwi gewch eich Humble Servant Sir yn Cogio
Yr Arglwŷdd sŷdd yn riwlio 'r Sîr
A 'r Marchog Mawr, a 'r Noble Squire
Pôb Gŵr Bonheddig Perchen Tîr
Sŷdd dda a difŷrr gantho
Gadw Footman, Dŷn dirâs
Neu Gî, neu Geiliog, neu 'r Nagg Glâs
Neu dreulio 'r Bowl, neu 'r hên Seis âs i Gogio
Yr Eglŵyswr Doctor Mawr
A 'i Own a 'i Gasog llaes hŷd llawr
Chwi cewch o 'n dwndrio fal y Cawr
Tra botho 'r Awr yn passio
Yn dangos beuiau gimmin un
Tŵyll a Malais Calon Dŷn
Er a Gŵyr o 'r ffordd ei hun i Gogio

[td. 315b]
Y Gŵr Gownog Enwog iawn
Am ei wîsg a 'i Ddŷsg a 'i ddawn
A 'i Ymadroddion llonn yn llawn
Ag am ei Gyfiawn Bledio
Os na roddŷr Aur o 'i flaen
Fe chwerŷ Hwnn Legerdemaen
Wel dyna Perdue ffrensh yn blaen am Gogio
Y Pysygwr Câs i 'r crŷ
Gŵr gwŷch i 'r Gwann a 'r Methiant Lu
Ymhle bynnag y bo ei Dŷ
Bŷdd Dŵr yn cyrchu atto
Cewch Gyfferieu loned Sâch
Gantho i 'ch gwneuthŷr ôll yn iâch
Ond ymhôb un, bŷdd ANA bâch o Gogio
Yr Uchelwr Cottŷn clŷd
Sŷdd a 'i 'Scuborriau [~ ysguboriau] 'n llawn o Ŷd
Yn disgwil gweled blŵyddŷn ddrŷd
A hŷnn sŷdd hyfrŷd gantho
Os eiff o i werthu ŷd neu wair
Neu Hên Gyffyle rhŷd y Ffair
Bŷdd siwr y ceiff a goelia 'i air, i Gogio
Bêth am Daliwr, bêth am Wŷdd?
Bêth am y Gô, a 'r Pannwr prŷdd?
Bêth am y Gowper, bêth am Grydd?
Heb lâw 'r Melinŷdd crynno
Am y rhein nid oes mo 'rr wâd
Eu hunig waith mewn Trê a Gwlâd
A 'u Dŵylo traws yn dilŷn Trâd i Gogio
Y Gweinidogion ymhôb mann
A ofŷn gyflog mawr i 'w rhann
Pôb rhywogaeth, Crŷ a Gwann
A hŷnn am wiwlan weithio
Os eir oddiwrth y rhain ymhell
Chwilotta a wnân o 'r Tân . Gell
Nid ŷw hŷn un gronŷn gwell na Chogio
Bêth am y Glwfer gwlŷb a 'r sŷch
A 'r Barber gweisgi yn y Drŷch
Sŷ 'n Powdrio 'r Berwig Glaerwen Grŷch
A thann ei mynŷch mendio
Gwell nid ydŷw 'r rhain o ddraen
Na 'r Gwŷr eraill aeth o 'r blaen
Mae ganthŷnt gastie Ffrainc a Spain i Gogio
Y Marsiandwr cefnog gwŷch
A 'r Moriwr braisg a 'r wyneb brŷch
Sŷdd yn croesu 'r Cefnfor crŷch
Yn cyrchu mynŷch Gargo
Os Edrychŷr 'mŷsc eu wâr
Pôb Pasc, pôb Bwndel (mawr eu bâr)
Pa bêth ŷw 'r Marc, pa bêth ŷw 'r Târ ond Cogio?
Gwaith y Porthmŷn hŷd y Ffeirie
Gwaith y Gwŷr Sŷ 'n cadw Sioppe
Gwaith Gwragedd y Tafarne
A gwaith Clarcie Llwdlo
Gwaith trino llîn a gwlân
A gwaith caru Llangces lân
A gwaith Priodi Sion a Sian ŷw Cogio
Afraid im fynegi mŵy
Am Wŷr cleifion o 'r un clŵy
O 'm rhann fy hun Conffessu 'r ŵy
(ag Ni wâeth pŵy a 'i gŵypo)
Am ddiniwed gastie Mân
Ni cheisia fôd fy hun morr lân
Na ŵy. y Gŵr a wnâeth y Gân bêth Cogio

Meister John Wiliams o Bont y Gwyddel a 'i cant 1665
Y Mesur Spanish Bavin.

[td. 316b]

[21. Lewis Meyrig, Cyfflybiaeth Geirieu i 'w gilŷdd (1673)]
Cyfflybiaeth Geirieu i 'w gilŷdd
ar Destŷn Carwr yn siarad a 'i Gariad

Hi aeth fy 'nŵylyd [~ anwylyd] yn Glann Gaua
Di weli wrth y Rhêw a 'r Eira
Dwed i mi 'n ddigyfrinach
Pamm na wisgi Lewis bellach?
Pann ddêl y Rhîn yn oer aneuri
A 'r Cynfase 'r Nôs i rewi
Gwubŷdd Gwenn mae dyna 'r Amser
A gwna Lewis iti Bleser.
Dy Hên Sircŷn pe ceit gynnig
Gwnn y gwerthŷt am ychydig
Ped eit unwaith yn ymarfer
Ni chymrŷt am dy Lewis lawer
Llawer Llangces Wenn ni rusa
Yn ei Llewis blannu pinna
Tithe fuost yn fŵy dibris
Saetheu a blennaist yn dy Lewis
Rhai rŷdd Lewis am eu breichiau
A rhai Lewis wrth eu Cefnau
I 'r gwrthŵyneb tro di 'n inion
Gosod Lewis wrth dy ddŵyfron
Arfer ŷw i bôb Merch weddis
Am ei Breichieu wisgo Llewis
Cymmer ffasiwn newŷdd Ditheu
Am dy Lewis gwîsg dy Freichieu
Minneu welais Lewis Gwnion
Gann Gyffredŷn a Bon'ddigion
Pe gwelwn dithe (mi rown fowrbris)
yn dda dy Le, yn Ddu dy Lewis
Tro yma d' wyneb attai 'n inion
Paid ag edrŷch arnai 'n ddiglon
Rhag ofn dyfod Angeu dibris
Ag ymeulŷd yn dy Lewis

[td. 317a]
Di gei Own o 'r Sidan Sioppe
Di gei Grŷs o 'r Holant gore
Di gei 'r ffasiwn a ddymunech
Di gei Lewis fal y mynnech
Er Meined ŷw dy Grŷs di Gwenfron
A gwynned ydi 'nghŷlch [~ ynghylch] dy ddŵyfron
Gormod Pechod iti rŵystro
Na chae Lewis aros wrtho
Y mae dy Siwt i gŷd yn grynno
Ond un pêthe sŷ 'n ddiffŷg etto
Nid ŷw hynnŷ chwaith morr llawer
Ond un Llâth o Lewis ofer
Oer ŷw 'r Tŷ heb Dân y Gaua
Oer ŷw 'r Cenllŷsc, oer ŷw 'r Eira
Oer ŷw 'r Hîn pann fo hi 'n rhewi
Oerach Merch heb Lewis wrthi.

Meister Lewis Meyrig y Cyffreithiwr
a 'i Cant 1673. yr hwnn oedd y prŷd hynnŷ
yn caru Meistres Mari Llŵyd o Ligŵy, Gwraig
Weddw Meister Bodychen o Fodychen.
Y Mesur Cŵympiad y Dail.

[22. Huw Morus, Cerdd i Ddiddanu Gwraig alarus (1681)]
Cerdd i Ddiddanu Gwraig alarus
am farwolaeth ei Gŵr a dau o Blant
Y Mesur Trom Galon.

Pa ham yr ŵyt ti 'r Weddw weddus
Mari Lariadd morr alarus?
Cymmer galon, paid ag ŵylo
Galw 'r [~ ar] Dduw, fe ddâw i 'th helpio
Nid ŷw 'r Bŷd igŷd ond gwagedd
Na 'r hôll Ddynion, mân a mawrion yma 'nd [~ ond] marwedd
Ni cheiff nêb ŵybod ei Awr derfŷn
Cyrredd Angeu rai bôb dyddieu, heb ŵybod iddŷn
Am dy Ŵr a 'th Blant a gleddaist
Gloyw arŵyl a galeraist
Nid elli ddoydŷd (Cymmer chwippŷn
Well amynedd) golli monŷn.
Y Duw a rhoes mewn Einioes unwaith
I ti 'n flode, dêg wêdd ole a 'th dygodd Eilwaith
A 'th Llâw dy hun di ge'st [~ gefaist] eu 'mgleddu [~ ymgeleddu]
A thrŵy Gariad da dueddiad eu diweddu.
Crist a 'th prynnodd cin eu llunio
Amynedd it, a 'th Mynnodd atto
Lle nid oes dim anesmŵythder
Nag awr dristwch, nag oer drawsder
Llan ŷw 'r Bŷd o anwiredde
Diolch i 'th Arglŵydd, mewn diniweidrwŷdd i dwyn adre
A Duw a dal it am eu magu
Mae dy gyflog yn lluosog yn llâw Iesu
Marw a wnaeth ein Tadau 'n Teudieu
Y foru 'r awn y feirw Ninneu
Yr hôll Brophwydi a 'r Apostolion
Mawredd nerthol marw ' wnaethon

[td. 317b]
Ni bu 'n y bŷd heb dristwch weithie
Er bôd yn ddedwŷdd, mae rhŷw gerŷdd i 'r rhai gore
A fo ddioddfgar i fodloni
Troi wna 'i dristwch trŵy ddiddanwch yn ddaioni
Iôb oedd un o 'r Gwŷr C'waethocca [~ cyfoethocaf]
Efe a ga'dd y Golled fŵya
Colli a fedde, mynd yn Adŷn
Heb fôd gantho 'n grynno un gronŷn
A dŵyn ei Blant o 'r Bŷd i 'r Bedde
Dann ei gerŷdd, drŵy Lawenŷdd fo fodlone.
Gann ddoydŷd, Duw a roes or'chafiath [~ oruchafiaeth]
Yr Un Duw Sanctaidd yn ddi-gamwedd a ddŷg ymath
Mae Llawer Gwraig yn magu Meibion
Yn Fawr ei choel, i friwo 'i Chalon
Ac yn meithrin Merched hoyw
I gael diben gwaeth na Meirw
Dydi welaist o 'r Duwiola
Gladdu a geraist yn iach Onest, mŵy na chŵyna
Nid rhaid it mŵy ofalu drostŷn
Dywed Mari 'n ufydd weddi, Nefoedd iddŷn.

Huw Morus a 'i Cant 1681.

[23. Huw Morus, Cerdd i ddiddanu Gŵr Clâf (1681)]
Cerdd i ddiddanu Gŵr Clâf.
Y Mesur. Trom Galon

Fy Anwŷl Gâr ufyddgar foddion
Pur yn traethu toraeth tirion
Pam y mae eich mŵyn gorph heini
Oedd dêg lân yn digalonni?
Eich Grudd a 'ch Gwrîd rhŷw ofid rhyfedd
A welai 'n pallu, tôst ŷw hynnŷ, tŷst anhunedd.
Lle bo 'r Galon yn Penydio
Gwedd a ddengŷs yn gyhoeddŷs i 'w gyhuddo
Er Duw doydwch pa Gaethiwed
Sŷ 'n eich gwneuthŷr chwi cin brudded
Pa un ai dirgel drwbwl meddwl
Sŷ 'n eich dal fal Haul dann gwmwl
Ai 'ch Corph sŷ 'n diodde clŵy a Dolur
Ai 'ch Cyrhaeddŷd a wnaeth Ciwpŷd, ergid oergur
Bêth bynnag sŷdd, na 'dewch [~ adewch] i bruddder
Mo 'ch gorffygu, wrth hîr dyfu weithred ofer.
Cymmerwch fŵynder a llawenŷdd
Yn eich Mynwes a 'ch ymennŷdd
Na'dewch i bruddder a gofalon
Fŷth feddiannu gwelŷ 'r Galon
Nid ŷw 'r Bŷd a 'r Cwbwl sŷ' ynddo
Ôll ond Gwagedd, fwyfwy oferedd o 'i fyfyrio
Bôd yn fodlon i bôb cyflwr
Ydŷw 'wyllŷs [~ ewyllys] dawn cariadus Duw 'n Creawdwr.
Mae 'r Iacha ei Oes ar frŷs yn dirwŷn
A 'r Clâ 'n cael Einioes lawer Blŵyddŷn
Cymerwch Galon Filwr Mentrus
Gnewch eich Enaid yn gyssurus
Trowch eich trymder di-orfoledd
I fordd o 'ch Meddwl, yn dra manwl drŵy amynedd
Ffŷdd ŷw 'r Physic oreu ' gymrwch [~ a gymrwch]
I 'ch cwmfforddio, dêl a ddelo, Duw addolwch.

[td. 318a]
Ewch at Grîst, a byddwch lawen
Ei Air fu Eli i wâs y Capten
Ffŷdd ei Feister a 'i Grediniaeth
A wnaeth y gwirfawr Physigwriaeth
Chwi gewch Iechŷd yn dragŵyddol
Ond gwîr gredu, drŵy help Iesu hael happusol
Os marw ' wnewch fe 'ch cyfŷd eilwaith
Rhaid i 'r hôll fŷd ar fŷrr ennŷd feirw unwaith
Nid rhaid i Gristion Da 'i Grediniaeth
Bŷth bruddhau rhag ofn Marwolaeth
Pêth daionus ydŷw Angeu
I ryddhau Dynion o 'u blindereu
Fe 'n rhyddhâ oddiwrth bôb rhŵydau
Maglau Satan, a phôb aflan ddrogan ddrygau
Fe 'n Dŵg o Ddyffrŷn y trueni
I Seion Sanctaidd, lle mae 'r anrhydedd a 'r mawrhydi
Fe 'n dŵg o bruddder i lawenŷdd
O Sodom i Gaersalem Newŷdd
Lle mae Duw a 'i Dêg Angylion
Hîr ei ddonieu 'n mawrhau ' Ddynion [~ ei ddynion]
Mae mŵy hyfrydwch yngwlâd Iesu
Nag eill undŷn ei ddŵys ofŷn na 'i ddeusyfu
Pôb Perffeithrŵydd wrth orchymmŷn
Nefol bleser, ddwid arfer yn ddi-Derfŷn
Derbyniwch hŷnn o Anrheg Fechan
I 'ch difyrru a 'i chanu 'ch hunan
Fe wnaeth yr Arglŵydd fŵy o wrthieu
Na 'ch gwneud chwi morr iâch a minneu
I fŷw 'n ddedwŷdd fŵynaidd odiaith
'Rŵy 'n gweddîo i chwi delo Iechŷd eilwaith
Teflwch Sŷnn fyfyrdod heibio
Fal y Caffoch, ffŷdd tra byddoch trŵy obeithio

Huw Morus a 'i Cant 1681.

I’r brig
Back to the top

Adran nesaf
Next section